Impatiens balsamina (Kına çiçeği)

derleyen:

Tanımı

Tek yıllık bir bitkidir. 20 ila 75 cm büyüyebilir. Gövde dik, etli, dallı ya dalsız, kalın ve yumuşaktır. Yapraklar almaşlı dizilişli, mızraksı, darca eliptik ya da ters mızraksı, 2,5 ila 9 cm uzunluğunda, 1 ila 2,5 cm genişliğinde ve kenarları testere dişlidir. Yaprak sapı 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Çiçekler pembe, kırmızı, leylak ya da beyaz renkli ve 2,5 ila 5 cm çapındadır. Çiçek kurulu tek ya da yaprak koltuklarında 2 ila 3 arası sayıda demet halindedir. Çiçek sapı 2 ila 2,5 cm uzunluğunda ve yoğun biçimde havlıdır. Ercik 5 adettir. Kapsül genişçe mekiksi, 1 ila 2 cm uzunluğunda ve yoğun biçimde kaba tüylüdür. Tohumlar siyah kahverengi ve küreseldir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Hindistan ve Myanmar’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle Avrupa’da doğallaşmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe, yol kenarı ve tarlalarda görülür. Kandıra ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir. Temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde kına çiçeği adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince sabırsız anlamına gelir. Meyvelerin ufak bir dokunuşla dağılarak açılmasına atıftır. Tür adı Latince aromatik yağ anlamına gelir. Aromatik yağ elde edilen bitkilerin genel adı olmakla birlikte özel olarak Impatiens cinsi için de kullanılır. İkili adlandırma öncesi adı “Balsamina femina”dır. Çiçeklerinden elde edilen boya tırnak boyamak (oje) için kullanılır, kına çiçeği adı da buradan gelir.

Gıda

Yaprak ve genç sürgünler pişirilerek tüketilebilir. Tohumları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Tıp

Çeşitli cilt sorunlarının tedavisinde kullanılır. Yapraklarını suyu siğillere uygulanır ve yılan ısırıklarına karşı başvurulur. Çiçekleri lapa halinde yaralara uygulanır. Romatizma ve kırık vakalarında kullanılır. Bitkinin özü saç uzatıcı olarak bilinir. Bağırsak temizleyici, idrar söktürücü ve kusturucudur. Eklem ağrılarını dindirmek için kullanılır. Tohumları balgam söktürücüdür. Tohumları öğütülerek doğum esnasında kadınlara verilir.