Holosteum umbellatum (Şeytanküpesi)

Özet

Holosteum umbellatum (Şeytanküpesi) genelde çayırlarda görülen ve bahar sonundan yaz ortasına kadar çiçek açan tek yıllık bir bitkidir.

Hiyerarşi

Tanımı

Holosteum umbellatum (Şeytanküpesi) genellikle 20 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Gövde çok sayıda ve dalsızdır. Gövde dik ya da tabana yayılmış haldedir. Yapraklar karşılıklı dizilişlidir. Taban yaprakları ters mızraksı iken gövde yaprakları ters mızraksı, mızraksı ya da dikdörtgensidir. Yapraklar kenarları hariç tüysüzdür. Yapraklar soluk mavimsi yeşil ya da grimsi yeşil renklidir. Her bir gövdede 1 ila 8 arası çiçek bulunmaktadır. 5 beyaz çanak yaprak, 5 yeşil taç yaprak, 3 ila 5 arası ercik ve 5 beyaz boyuncuk vardır. Taç yapraklar hafifçe dar ve pürüzlü uçludur. Çanak yapraklar mızraksı ya da darca yumurtamsıdır ve zarsı kenarlıdır. Bitki çiçeklenmeden hemen sonra sarı rengini alır ve kurur.

Anahtar

Aç

1. Taç yaprak, çanak yaprağın 2-3 katı; ercik 10 adet; gövdenin altı ve yapraklar genellikle salgılı tüylü; taç yaprak pembe var. tenerrimum

1. Taç yaprak, çanak yaprağın 0,7-1,5 katı; ercik 5 ya da 10 adet; alt yapraklar salgılı tüylü ya da değil; taç yaprak beyaz ya da zaman zaman pembe bezeli

2. Kapsül 6,5-9 mm; ercik 10 adet; bitki yükselici var. glutinosum

2. Kapsül 4-6 mm; ercik 5 adet; bitki dik var. umbellatum

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz Havzası, Batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir ancak günümüzde Afrika ve Amerika kıtalarına da yayılmıştır. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Çayırlar, yol kenarı ve makiliklerde görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 700 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlemek mümkündür. Gebze ve Başiskele ilçelerinden kayıt bildirilmiştir ancak biz henüz göremedik.

Türkçe adı

Dilimizde şeytan küpesi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca boş gövde anlamına gelir. Cinsin hayli kırılgan olan gövde yapısına işaret eder. Dilimizdeki karşılığı olan şeytanküpesi ile Holosteum umbellatum’un kapsüle dönen çiçek saplarının aşağı doğru eğilmesi kastediliyor gibi gözüküyor. Tür adı Latince şemsiye anlamına gelir. Türün çiçek kuruluna işaret eder. Özgün tanımda bu “floribus umbellatis” ve “foliis oppositis, pedunculis umbellatis” olarak belirtilmiştir.

Tıp

Böbrek taşlarını düşürmek için kullanılır. İdrar söktürücüdür. Boğaz ağrısının tedavisinde başvurulur. Kumarin ve saponin içermesi nedeniyle zehirli olabilir.