Herniaria incana (Kabayaran)

Tanımı

10 ila 25 cm büyüyebilir. Gövde tabanda odunsu ve yoğun tüylüdür. Gövdeler sürünücü, ince, gri yeşil, genellikle tabanda mor ve yoğun biçimde kısa kirpiklidir. Yapraklar 5 ila 12 mm uzunluğunda ve 1 ila 3 mm genişliğinde, ters mızraksı ila kaşıksı ve beyazımsı tüylerle kaplıdır. Çiçekler 1,5 ila 2 mm uzunluğundadır. Çanak yaprak 5 adettir ve beyazımsı tüylerle kaplıdır. 5 ercik görülür. Meyve yumurtamsı silindiriktir. Tohumlar kahverengi, pürüzsüz ve parlaktır. Güneşli bölgeleri, nemli ya da kuru toprakları ve kumlu ila kayalık alanları tercih eder. Kuraklığa dayanıklıdır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Kayalık bölgeler, yol kenarı ve makiliklerde görülür. Başiskele ilçesinden kayıt bildirilmiş ancak henüz gözlemlenememiştir. Örnek olarak kullanılan görseller Krzysztof Ziarnek’a aittir. Mayıs ve ağustos ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Etimoloji

Cins adı Latince fıtık anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türlerin geleneksel olarak fıtık tedavisinde kullanılmasına işaret eder. Türkçe yaygın adı olan atyaran ile ilgili detaya ulaşamadık. Türkçe Bitki Adları Listesi’nde Herniaria cinsi altında “deli yaran”, “ulu yaran”, “şark yaranı” gibi isimler mevcut ve bu durumda Türkçe “yarmak” kelimesi kastediliyor gibi gözüküyor. Bitkilerin etyaran da olarak bilinen dolama vakalarında kullanılmış olması olasıdır ancak bu durumda takip eden sayfalardaki bitkilerin adlarının “kabayaran” ve “deliyaran” olması mantıksız olacaktır. Aynı listede Paronychia cinsi için de “etyaran” ismi önerilmiş. Atyaran ve Etyaran isimleri aynı kökene bağlı gibi. Tür adı Latince ağarmış anlamına gelir. Çanakların yoğun biçimde beyaz tüylerle kaplı olmasına işaret eder. Özgün tanımda bu “calycibus piloso incanis” olarak belirtilmiştir.

Türkçe adları

Dilimizde kabayaran adı ile bilinmektedir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.