Deli yaran
Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki.
Dolaşım
Bitkiler › Karanfil takımı › Karanfilgiller › Atyaran › Deli yaran
Dağılımı
Bitki doğal olarak Avrasya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. Günümüzde kuzey Amerika kıtasında istilacı bir tür olarak kabul edilir.
Genel bilgiler
4 ila 12 cm büyüyebilir. Çoğunlukla tabanda yatık haldedir. Dallar düzenli biçimde almaşlı dizilişlidir. Küçük ve mat yeşili yapraklar eliptik ila ters mızraksı, 1 cm uzunluğundadır ve gövdeyi kaplarlar. Çiçek salkımları yaprak koltuklarında görülür. Çiçeklerin üç ile sekiz arası tüylü çanak yaprağı vardır ve taç yaprak görülmez. Meyve çıkıntılıdır ve tek bir tohum barındırır. Güneşli bölgeleri ve kumlu toprakları tercih eder. Kuraklığa dayanıklıdır. Yer örtücü olarak kullanılır.
Gözlem
Kayalık bölgeler, yol kenarı ve makiliklerde görülür. Körfez ve Kandıra ilçelerinde gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Deli yaran.
Çiçek zamanı
Mart-Temmuz ayları.
Yükseklik
0-1600 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Latince “fıtık” anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türlerin geleneksel olarak fıtık tedavisinde kullanılmasına işaret eder. Türkçe yaygın adı olan “atyaran” ile ilgili detaya ulaşamadık. Türkçe Bitki Adları Listesi’nde Herniaria cinsi altında “deli yaran”, “ulu yaran”, “şark yaranı” gibi isimler mevcut ve bu durumda Türkçe “yarmak” kelimesi kastediliyor gibi gözüküyor. Kelime Arapçadaki “اطيار” (atyaran) kelimesi ile ilintili olabilir. Bitkilerin etyaran da olarak bilinen dolama vakalarında kullanılmış olması da olasıdır ancak bu durumda takip eden sayfalardaki bitkilerin adlarının “kabayaran” ve “deliyaran” olması mantıksız olacaktır. Aynı listede Paronychia cinsi için de “etyaran” ismi önerilmiş. Atyaran ve Etyaran isimleri aynı kökene bağlı gibi. Tür adı Latince “tüylü” anlamına gelir. Türün yoğun tüylü yapısına işaret eder.
Geleneksel tıp
Böbrek taşlarını düşürmek için kullanılır. İdrar söktürücüdür. Boğaz ağrısının tedavisinde başvurulur. Kumarin ve saponin içermesi nedeniyle zehirli olabilir.
Biliyor musunuz?
Özü elleri temizlemek için kullanılır ve cildi yumuşatır.
Fotoğrafları
Literatür
Species Plantarum 1: 218. 1753. L.