Herniaria glabra (Atyaran)

Tanımı

5 cm kadar büyür. Tohumlar Ağustos ayında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Güneşli bölgeleri tercih etse de kısmi gölgeyi de tolere eder. Çiçekler çok küçüktür ve neredeyse yapraklarla aynı renktedirler. Parlak yeşil renkli yapraklar kış aylarında bronz rengine döner. Aşırı nem bitkiyi rahatsız eder. Yaprakları misk kokuludur. Kökler daima yatay olarak büyür ve böylece bitkiyi 3 cmlik bir genişliğe ulaştırabilirler. Zarsı yapraklar eliptik ya da ovaldir. Güneşli bölgeleri ve kuru ya da nemli toprakları tercih eder. Kuraklığa dayanıklıdır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. Kuzey Amerika kıtasında da doğallaşmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Kayalık bölgeler, yol kenarı ve makiliklerde görülür. Gebze ve Başiskele ilçelerinden kayıt bildirilmiş ancak henüz gözlemlenememiştir. Görseller Krzysztof Ziarnek’in izni ile kullanılmıştır. Mayıs ve ağustos ayları arasında çiçek açar. 1200 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Bilgi

Yer örtücü bitki olarak yoğun bir biçimde ticareti yapılmaktadır. Bitkinin özü el temizlemek için ve cildi yumuşak ile esnek hale getirmek için kullanılır. Yaprakları misk kokusuna sahiptir.

Etimoloji

Cins adı Latince fıtık anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türlerin geleneksel olarak fıtık tedavisinde kullanılmasına işaret eder. Türkçe yaygın adı olan atyaran ile ilgili detaya ulaşamadık. Türkçe Bitki Adları Listesi’nde Herniaria cinsi altında “deli yaran”, “ulu yaran”, “şark yaranı” gibi isimler mevcut ve bu durumda Türkçe “yarmak” kelimesi kastediliyor gibi gözüküyor. Bitkilerin etyaran da olarak bilinen dolama vakalarında kullanılmış olması olasıdır ancak bu durumda takip eden sayfalardaki bitkilerin adlarının “kabayaran” ve “deliyaran” olması mantıksız olacaktır. Aynı listede Paronychia cinsi için de “etyaran” ismi önerilmiş. Atyaran ve Etyaran isimleri aynı kökene bağlı gibi. Tür adı Latince tüysüz anlamına gelir. Türün cins içinde ayırt edici özelliği olarak tüysüz yapısına işaret eder.

Türkçe adları

Dilimizde yeşil halı ve atyaran adları ile bilinmektedir.

Tıp

Çiçekli iken büzücü, balgam söktürücü ve diüretiktir. Mesane ve böbrek sorunlarında etkilidir. Fıtık tedavisinde kullanılır. Haricen ülser tedavisinde kullanılır.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.