Âlem
Plantae (Bitkiler)
Takım
Asterales (Papatya takımı)
Aile
Asteraceae (Papatyagiller)
Cins
Helianthus (Ayçiçeği)
Tür
Helianthus tuberosus (Yerelması)
Anahtar kelimeler
Tanımı
1 ila 3 metre büyüyebilir. Gövde genellikle alt bölümde dallı, alt yaprakları almaşlı üst yaprakları ise karşılıklı dizilidir. Yapraklar tüylüdür ve 30 cm büyüyebilir. Çiçekler erseliktir. Yetiştirilmesi kolay bir bitkidir. Gövdenin üst bölümündeki yapraklar daha dar ve daha küçüktür. Çiçek başları 5 ila 10 cm çapında, 10 ila 20 arası dilsi çiçekçikli ve altmışın üzerinde disk çiçekçiklidir. Yumrular uzatılmıştır ve eşit değildir, bunlar 7,5 ila 10 cm uzunluğunda ve 3 ila 5 cm kalınlığındadır ve zencefil köküne benzer. Tohumlar kasım ayında olgunlaşır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak kuzey Amerika’da yayılış gösterir ancak mutfak değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçeler, tarlalar ve bazen kaçak olarak yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca güneş çiçeği anlamına gelir. Çiçeklerin güneşi andırmasına işaret eder. Dilimizdeki yaygın adı olan ayçiçeği ile büyük ihtimalle dünyanın uydusu olan ay kastedilmiyor. Bitkiler Türkiye’nin bazı yörelerinde günebakan ve günçiçeği olarak bilinir. Olasılıkla başlangıçta aygün çiçeği olan isim zamanla ayçiçeği haline gelmiştir. Tür adı Latince yumrulu anlamına gelir. Türün yenilebilir yumruya sahip olmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Helenium indicum tuberosum”dur.
Türkçe adları
Dilimizde yer elması adı ile bilinmektedir.
Gıda
Yumrusu meyve olarak tüketilir, salata ve yemeklerde kullanılır. Yumrular ilk donlardan sonra daha yenilebilir hale gelir. Yumrular kavrularak kahve ikamesi olarak tüketilir.
Tıp
İştah açıcı, afrodizyak, safra salgısı arttırıcı, idrar söktürücü, sperm üretici, mide kuvvetlendirici ve toniktir. Diyabet ve romatizma tedavisinde kullanılmıştır.
Fotoğrafları
© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.
Görüşünüzü Yazın