Helianthus tuberosus

Yer elması

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki, Asgari endişe (LC).

Dolaşım

Bitkiler › Papatya takımı › Papatyagiller › Ayçiçeği › Yer elması

Dağılımı

Bitki doğal olarak kuzey Amerika’da yayılış gösterir ancak mutfak değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir.

Genel bilgiler

1 ila 3 metre büyüyebilir. Gövde genellikle alt bölümde dallı, alt yaprakları almaşlı üst yaprakları ise karşılıklı dizilidir. Yapraklar tüylüdür ve 30 cm büyüyebilir. Çiçekler erseliktir. Yetiştirilmesi kolay bir bitkidir. Gövdenin üst bölümündeki yapraklar daha dar ve daha küçüktür. Çiçek başları 5 ila 10 cm çapında, 10 ila 20 arası dilsi çiçekçikli ve altmışın üzerinde disk çiçekçiklidir. Yumrular uzatılmıştır ve eşit değildir, bunlar 7,5 ila 10 cm uzunluğunda ve 3 ila 5 cm kalınlığındadır ve zencefil köküne benzer. Tohumlar kasım ayında olgunlaşır.

Gözlem

Bahçeler, tarlalar ve bazen kaçak olarak yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Yer elması.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca “güneş çiçeği” anlamına gelir. Çiçeklerin güneşi andırmasına işaret eder. Dilimizdeki yaygın adı olan “ayçiçeği” ile büyük ihtimalle dünyanın uydusu olan ay kastedilmiyor. Bitkiler Türkiye’nin bazı yörelerinde “günebakan” ve “günçiçeği” olarak bilinir. Olasılık şudur: Yuvarlak anlamına gelen aya kelimesi ile oluşturulan “ayaçiçeği” terkibi zamanla ayçiçeği haline gelmiştir. Yahut “aygün çiçeği”, zamanla “ayçiçeği” haline gelmiştir. Tür adı Latince “yumrulu” anlamına gelir. Türün yenilebilir yumruya sahip olmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Helenium indicum tuberosum”dur.

Mutfak

Yumrusu meyve olarak tüketilir, salata ve yemeklerde kullanılır. Yumrular ilk donlardan sonra daha yenilebilir hale gelir. Yumrular kavrularak kahve ikamesi olarak tüketilir.

Geleneksel tıp

İştah açıcı, afrodizyak, safra salgısı arttırıcı, idrar söktürücü, sperm üretici, mide kuvvetlendirici ve toniktir. Diyabet ve romatizma tedavisinde kullanılmıştır.