Gomphrena globosa (Hanım düğmesi) yatık-yükselici ya da dik, tabanda ve üst bölümde dallı, 15 ila 60 cm boylanabilen ve tek yıllık bir bitkidir. Gövde ve dallar çizgili ya da oluklu ve hiç olmazsa erken dönemde yoğun biçimde beyaz yaslanıcı tüylerle kaplıdır. Yapraklar genişçe mızraksı ila dikdörtgensi ya da eliptik-dikdörtgensi, 2,5 ila 12 cm uzunluğunda 2 ila 4 cm genişliğinde, her iki yüzeyde de cılız tüylü ve terminal çiçek durumunu çevreleyen çift yaprak sapsız ya da neredeyse sapsızdır. Çiçek durumu en tepedeki çift yaprağın üzerinde sapsız, genellikle tek, küresel ila çökük küresel, nadiren yumurtamsı, 2 cm çapında, beyazımsı ila pembemsi ya da koyu kırmızı renklidir. Bırakte üçgensi-yumurtamsı ve 3 ila 5 mm uzunluğundadır. Kapsül dikdörtgensi-yumurtamsı, sıkıştırılmış ve 2,5 mm uzunluğundadır. Tohumlar sıkıştırılmış-yumurtamsı, 2 mm uzunluğunda, kahverengi, neredeyse pürüzsüz ve parlaktır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak orta ve güney Amerika’da yayılış göstermektedir ancak günümüzde özellikle tropikal kuşakta doğallaşmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve bahçelerde görülen bitki umumiyetle ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde hanım düğmesi ve medine çiçeği adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca cıvata anlamına gelir ve cinsin dik bir sap üzerindeki çiçek başlarına işaret eder. İsim Antikçağda Amaranthus cinsi için kullanılıyordu. Tür adı Latince küresel anlamına gelir. Çiçek durumunun yapısına işaret eder.

Gıda

Sürgün, genç yapraklar ve çiçekler yenilmektedir. Çiçekleri çay yapımında kullanılmaktadır.

Tıp

Çiçekleri öksürük, astım, bronşit, solunum sorunları, kolik, diyabet, prostat, böbrek, idrar yolu ve üreme sistemi şikayetlerinde kullanılmıştır. C ve E vitaminleri bakımından zengindir, yorgunluğu azaltır ve yaşlanmayı geciktirir. Ayrıca çayının saçların beyazlamasını ve dökülmesini geciktirdiği rapor edilmiştir. Çayı baş ağrısı, boğaz ağrısı, ses kısıklığı, öksürük, bronşit, astım ve yüksek tansiyon vakalarında tüketilmiştir.