Zea mays (Mısır)

derleyen:

Tanımı

3 metre kadar uzar. Gövdede yirmi civarı boğum bulunur. Her boğumdan 120 cm kadar uzayan yaprak çıkar. Gövde tepesinde püskül ve erkek çiçeklerin çiçek kurulu görülür. Tohumlar eylül ile ekim arası olgunlaşır. Çiçekler tek evciklidir. Sıcak, geçirgen ve büyüme döneminde nemli bir toprağa ihtiyaç duyar. Donlara dayanıklı değildir. Bu yüzden bahar aylarında, son donlar geçtikten sonra dikilmelidir. Patates, bakla, dereotu, kabak ve ayçiçeği gibi bitkilerde aynı ortamda yetişebilir ancak domates ile arası iyi değildir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Amerika’da yayılış gösterir ancak mutfak değeri nedeniyle günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tarlalarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Haziran ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde mısır adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca buğday anlamına gelir. Muhtemelen Sanskritçe kökenli olup, bu dildeki arpanın karşılığıdır. Tür adı Arawakanca mısır anlamına gelir. Türün orijinal coğrafyasındaki adıdır. Ülkemize ilk defa Mısır üzerinden gelmiş, bu nedenle mısır buğdayı olarak isimlendirilmiştir. Daha sonra sadece mısır olarak anılmaya başlanmıştır.

Gıda

Tohumları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Bitki dünyada en yaygın yetiştirilen bitkilerden biridir. Olgunlaşmış tohumlar kurutulduktan sonra öğütülüp un haline getirilebilir. Krema gibi gıdalarda yoğunlaştırıcı olarak kullanılır. Bazı çeşitlerinin kurutulmuş tohumları patlamış mısır olarak tüketilir. Tohumlarından çok amaçlı mutfak yağı elde edilir. Polenleri çorbalarda kullanılır. Tohumundan elde edilen nişasta glikoz üretiminde ve kozmetik alanında kullanılır.

Tıp

Yaprak ve kökleri kaynatılarak safra, idrar zorluğu ve dizüri tedavisinde kullanılır. Mısır ipeği; yatıştırıcı, idrar söktürücü, uyarıcı ve kan damarları genişleticidir. Ayrıca kan şekeri düzeyini düşürür. Koçanı kaynatılarak burun kanaması ve menorajide kullanılır. Tohumları uyarıcı ve idrar söktürücüdür. Lapası; ülser, şişkinlik, romatizma, kanser, tümör ve siğil tedavisinde etkilidir. Safra söktürücü, yatıştırıcı, idrar söktürücü, hipoglisemik, hipotansiyon, taş dağıtıcı, uyarıcı ve kan damarları genişleticidir.