Ruscus aculeatus (Tavşanmemesi)

Özet

Ruscus aculeatus (Tavşanmemesi) her dem yeşil bir bitki olup tıbbi özelliklerin yanı sıra süs bitkisi olarak da değerlidir.

Hiyerarşi

Türk Uygarlığındaki yeri

Tarihi

Yaprakları mersin yapraklarına benzer ancak daha geniştir ve uçları da mızrak gibi dar ve sivridir. Meyve yuvarlak olup yaprakların arasında büyür, olgunlaştığında kırmızı rengini alır. Kökün tadı sert ve hafif acıdır. Engebeli ve sarp yerlerde yetişir. Yaprak, kök ve meyveler şarapla içilirse idrar ve âdet söktürücü olup mesane taşlarını da dağıtır. Ayrıca sarılık, idrar güçlüğü ve baş ağrısına iyi gelir. Yeni filizleri kuşkonmaz ikamesi olarak şifa umularak yenilir. Bunlar acı olup idrar söktürücüdür. DI 4-144.

Kökünün, mesane taşları, idrar güçlüğü ve kanlı idrar vakalarında gün aşırı kaynatılması tavsiye edilir. Bazıları kökü çiğken döverek suyla alır. Erkeklik organları için körpe saplarından daha faydalı hiçbir şeyin olmadığı kabul edilir ve dövülerek sirke ile kullanılır. PL 21-100.

Kökü çok itibar görür. Şarapta kaynatılarak böbrek ağrısı vakalarında ve özellikle yoğun ve kokuşmuş olan idrar güçlüğü vakalarında kullanılmıştır. Şarapta dövülürse sarılığa iyi gelir ve rahim için müshildir. Genç sürgünleri sıcak külde kavrularak kuşkonmaz ikâmesi olarak tüketilir. Meyve, şarap ya da zeytinyağı ve sirke ile alınırsa mesane taşlarını kırar. Bunun yanında gül yağı ve sirke ile dövülürse baş ağrısını dindirir. PL 22-83.

Tanımı

Ruscus aculeatus (Tavşanmemesi) genellikle 80 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde dik ve serttir. Gövde basitçe dallıdır. Dallar üst bölümde almaşlı dizilişlidir. Yapraksı gövdeler sert uçludur ve dokunulduklarında acıtıcıdır. Çiçekler yapraksı gövdelerde bulunan yaprkların koltuklarından çıkar. Tepal 6 adet olup soluk yeşil renkli, bitkinin erkek ya da dişi olmasına göre yumurtalık ve ercikler ise menekşe renklidir. Meyve kalın, kırmızı renkli ve 1 cm uzunluğundaır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle dünyanın diğer bölgelerine de dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Meşe ormanları ve kayalık yamaçlarda görülen bitki umumiyetle ocak ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde tavşan kirazı, silcan, emir, fare dikeni, herdemtaze, sıçan dikeni, tavşanmemesi, tavşan topuğu, yabani mersin, kuşkondurma dikeni ve çalısüpürgesi adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca gaga anlamına gelir. Cinse bağlı Ruscus aculeatus‘un yapraksı gövdeleri (cladode) sivri uçludur ve kuş gagasını andırır. Türkçe yaygın adı olan tavşanmemesi ise açık bir şekilde bitkilerin meyvelerine işaret etmektedir. Tür adı Latince dikenli anlamına gelir ve bu bağlamda yapraksı gövdelerin sert ve batıcı uçlarına dikkat çekmektedir. İkili adlandırma öncesi adı “Ruscus myrtifolius aculeatus”tur.

Gıda

Genç sürgünler pişirilerek tüketilmektedir. Kavrulmuş tohumu kahve olarak içilmiştir.

Tıp

İdrar söktürücü ve taş düşürücüdür. Kan dolaşımını harekete geçirir. Ödem azaltıcı etkisi vardır. Meyveleri müshil etkilidir. Müshil, iştah açıcı, ateş düşürücü, arındırıcı, terlemeyi arttırıcı, idrar söktürücü ve damar büzücüdür. Hemoroit tedavisinde harici olarak uygulanır.

Dikkat

Yüksek tansiyon tedavisinde kullanıldığında dikkatli olunması gerekir.

Bilgi

Olgun sürgünler deterjan ya da süpürge olarak kullanılmaktadır. Smilax excelsa (dikenucu) meyveleri ile tavşanmemesinin dalları kombine edilerek kokina adı ile özellikle aralık ve ocak ayları arasında çiçekçilerde satılır. Bitki Yahudi mersini olarak da bilinir, çünkü Yahudiler Sukot bayramında bu bitkiyi kullanır.

Fotoğrafları