Tanımı
30 ila 80 cm kadar büyüyebilir. Gövde birkaç adet ve basittir. Yapraklar yumurtamsı ila mızraksı biçimlidir. Taç huni biçimli ve mavi, iç bölümü mor beneklidir. Çiçekler genellikle beş bölümlü ve sapsızdır. Bazı ülkelerde nesli tehdit altındadır ve kanunla koruma altına alınmıştır. Cins içindeki büyük türlerden biridir. Cinsin birçok üyesi gibi, kökleri bazı mantar türleriyle yakın bir ilişki içindedir. Güneşli ve ya da gölgeli bölgeleri ve nemli zengin toprakları tercih eder.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak doğu Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Dere kenarı, ormanlık alanlar ve alpin çayırlarda görülür. Kartepe ve Başiskele ilçelerinde gözlemlenmiştir. Temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açar. 300 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde sütlü güşad ve mavi centiyan adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adını, M.Ö. 181-168 yılları arasında hüküm sürmüş son İlirya kralı Gentius’tan almaktadır. M.Ö. 168 yılında Roma praetoru Lucius Anicius Gallus tarafından mağlup edilmiş ve esir alınarak Roma’da hapsedilmiştir. Gentius, bitkinin tonik özelliklerini ilk keşfedendir. Cins ve kralın bağlantısı 2000 leklik Arnavutluk banknotunda da kendini gösterir. Banknotun bir yüzünde Gentius portresi varken, diğer yüzünde bir Gentiana türü vardır. Türkçe yaygın adı olan gentiyan, cinsin bilimsel adından türetilmiştir. Tür M.Ö. 129-40 yılları arasında yaşamış Bithyinialı bitki bilimci Bithyinialı Asclepiades’a adanmıştır. İnsan doğası ve insanın zayıflıkları hakkında hayli bilgili olan Asclepiades, hastalıkların tedavisinde bilinenlerden daha etkili yöntemler önermiş ve bu bilgisi sayesinde bilinen bir isim haline gelmiştir. Eserleri günümüze sadece birkaç fragman halinde ulaşabilmiştir. Güşad (كوشاد) Arapçada Gentiana (özellikle Gentiana lutea) türlerinin kökünü tanımlamak için kullanılan bir kelimedir. Aynı kelime Farsçada Gentiana cinsinin genel adıdır.
Tıp
Sindirim sorunları, ateş, hipertansiyon, kas spazmları, yaralar, kanser, sinüzit ve sıtma tedavisinde kullanılır. İştah açıcı ve ateş düşürücü olarak kullanılmaktadır.
Fotoğrafları
