Site icon Kocaeli Bitkileri

Fraxinus (Dişbudak)

Tanımı

Yaprak dökücü (nadiren herdem yeşil) ağaçlardan oluşan bir cinstir. Yapraklar tek teleksi ya da üç yaprakçıklıdır. Yapraklar karşılıklı ya da 3 adet olmak üzere halkavi dizilişlidir. Çiçekler terminal ya da yanal talkım ya da salkım halindedir. Çanak çan biçimindedir. Taç ya hiç yoktur ya da 4 taç yapraklıdır. Cins Avrasya ve kuzey Amerika’ya özgüdür.

Etimoloji

Cins adı Latince yıldırım anlamına gelir. Cinsin yıldırım çekme özelliğine işaret eder. İkinci bir görüş ise mızrak kelimesini önerir, ağaçlar mızrak yapımında kullanılırdı. Son görüş ise Antik Yunanca çit anlamına geldiği yönündedir. Ağaçların binaları çevreleyen ucu sivri çitleri inşa etmek için kullanılmasına işaret eder.

Tarihi

Plinius: Aşil’in mızrağı dişbudak ağacından yapılmıştır. Yılanlar bu ağaçların yakınına gelmez. Bu yapraklardan oluşan bir dairenin içinde ateş yakılıp yılan içine konsa, yılan yapraklar yerine ateşe yönelir. Dahası, dişbudak yaprakları yılanlar kış uykusundan uyanmadan önce çıkar ve onlar uykuya yattıktan sonra dökülür. Roma’daki kahin sınıfı Augur’ların asası dişbudak ağacından yapılırdı. Kronos, Uranüs’ü hadım ettiğinde Gaia’ya düşen kan damlalarından dişbudak ağacı doğmuştur. Hesiod’a göre dişbudak ağacı da ilk insanların atasıdır. İrlanda kültüründe en önemli ağaçtır. Önemi o kadar büyüktür ki, insanlar dişbudak ağacı kesmektense soğuktan evlerinin yapısında bulunan keresteleri yakmıştır. İskandinav mitolojisinde bütün ağaçların en büyüğü ve en iyisi olan Yggdrasill, bir dişbudak ağacıdır. Kökleri dünyanın merkezine inerken, dalları cennete, Asgard’a ulaşmaktadır (İslam inancındaki tuba ağacına benzer). Ağacın dalları göğün katları, yaprakları bulutlar ve tomurcukları da yıldızlardır. Dalları boyunca koşan dört geyik dört ana rüzgardır. Birçok primitif dinde ilk insanların dişbudak ağacından doğduğuna inanılır. Oceanos’un kızı Melia (Antik Yunanca tam olarak Fraxinus ornus’un karşılığıdır), Inachos ile evlenmiş ve Phoroneus’u doğurmuştur. Peloponez efsanesine göre Phoroneus ilk insandır ve ateş getirendir (sonra Prometheus). Bu durum Roma uygarlığında da devam etmiş ancak ilk insanların dişbudak değil meşe ağacından doğduğuna inanılmıştı. Denilir ki, küçük bir çocuk evinin önünde süt ile ekmek yerken yanına bir engerek yılanı yaklaşır, çocuk yemeğinden yılana da ikram eder ve bundan sonra her gün düzenli olarak gelen yılana çocuk süt ikram etmeye devam etti. Çocuğun annesi bunu öğrendiğinde, her gün çalışmaya gitmek zorunda olduğu için çocuğunun gövdesine bir dişbudak dalı bağlamayı uygun gördü. Bundan sonra engerek tekrar gel(e)medi ve arkadaşını kaybetmenin üzüntüsü ile çocuk hayatını kaybetti. Avrupa’nın bazı bölgelerde yeni doğan bebeklere ilk olarak dişbudak özü verilirdi. Aynı şekilde bebeklerin kesilen tırnakları dişbudak ağacının altına gömülürse ünlü bir olacaklarına inanılır. Roma mitolojisinde Mars’ın bitkisidir. Bitki ihtişamı simgeler.

Kocaeli’ndeki türler

Fraxinus angustifolia

Sivri dişbudak

Fraxinus pennsylvanica

Amerikan dişbudağı

Fraxinus excelsior

Adi dişbudak

Fraxinus ornus

Çiçekli dişbudak

Exit mobile version