Fagopyrum esculentum (Kara buğday) genellikle 20 ila 70 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Gövde tüylü ya da çıplaktır. Alt yapraklar yüreksi ya da ok biçiminde ve saplıdır. Üst yapraklar sapsız ve ok biçimindedir. Yapraklar almaşlı dizilişli, düz, 1,7 ila 6,5 cm uzunluğundadır. Okrea 3 ila 5 mm uzunluğunda ve şeritlidir. Çiçekler iki formludur. Çiçek örtüsü beş lobludur ve 3 ila 5,5 mm uzunluğundadır. Taç soluk pembe ya da oldukça nadir olarak kırmızı ya da beyaz renklidir. Çiçekler altı erciğe sahiptir. Meyve pırlanta şeklinde ya da yuvarlaktır. Bu meyve 5 ila 7 mm uzunluğunda ve tek tohumludur. Güneşli bölgeleri ve kuru ya da nemli toprakları tercih eder. Kuraklığa dayanıklıdır. Tohumdan üretilir ve hızlı çimlenir. Rekabet gücü yüksektir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Çin ve Tibet’te yayılış gösterir ancak hem arılar tarafından tercih edilmesi hem de mutfak değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çayır, tarla ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde karabuğday adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca kayın unu anlamına gelir. Tohumların kayın tohumuna benzemesine işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan karabuğday, Fagopyrum esculentum’un tohum rengine ve bu tohumların buğdayla benzer amaçlarla kullanılmasına işaret eder. Tür adı Latince yemek için uygun anlamına gelir. Tür mutfak değeri nedeniyle yaklaşık sekiz bin yıldır yetiştirilmektedir.

Gıda

Yaprakları ıspanak gibi çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Tohumları çiğ ya da pişirilerek yenilmektedir. Özellikle Uzakdoğu’da erişte yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır. Filizleri salatalara eklenmektedir.

Tıp

Çiçekli bitkilerin yaprakları ve sürgünleri buruk, büzücü ve kan damarlarını genişleticidir. Dahili olarak yüksek tansiyon, gut ve radyasyon hasarı tedavisinde kullanılmıştır. Ihlamur (Tilia) ile birlikte retina kanaması vakalarında başvurulmuştur. Tohumlarından lapa yapılarak süt arttırıcı olarak kullanılmıştır.

Bilgi

Erozyon kontrolü için dikilmiştir. Önemli bir yeşil gübre bitkisidir. Gövdesinden mavi, çiçeklerinden kahverengi boya elde edilmiştir. Kümes ve büyükbaş hayvanlarına yem olarak verilmiştir. Ayrık otu gibi bitkilerle mücadele etmek için kullanılmıştır. Çiçekler, çeşitli tarım zararlısı böcekleri avlayan böcekleri de çeker.