Eupatorium cannabinum (Koyun pıtrağı)

Eupatorium cannabinum (Koyun pıtrağı), Papatyagiller ailesine bağlı Koyunpıtrağı cinsinden genellikle 30 ila 150 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde tek, dallı ve havlıdır. Yapraklar karşılıklı dizilişli, sapsız ya da saplı, bölümleri mızraksı, 2,5 ila 15 cm uzunluğunda ve 1 ila 4 cm genişliğinde, tabanda daralıcı, tepede sivri ya da sipsivri ve kabaca testere dişlidir. İnvolukrum silindirik çan biçiminde ve mor bezelidir. Filariler 2 ila 3 sıra halinde 8 ila 10 adet, dikdörtgensi, 6 mm uzunluğunda, ve 2 mm genişliğindedir. Çiçekçikler genellikle 5 adet, küçük, tüylü, 2 ila 2,5 mm uzunluğunda, soluk pembe veya beyazımsı renklidir. Kapçık koyu kahverengi ya da siyah renkli, 2 veya 3 mm uzunlukta, sorguç 3 ila 5 mm uzunlukta tüylü olup rüzgarla dağılmaktadır. Dilimizde koyun pıtrağı, sıtma otu ve su güveyiotu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir. Ancak süs bitkisi olarak dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. Sulak alanlara yakın bölgelerde görülmektedir. Umumiyetle temmuz ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda İl genelinde yaygın olarak gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins Mithridates Eupator’a adanmıştır. Eupator, Antik Yunanca “baba” anlamına gelen bir ünvandır ve bir dizi antikçağ hükümdarı tarafından kullanılmıştır. Burada kastedilen Pontus kralı VI. Mithridates’tir. Mithridates, küçük yaşından itibaren suikast tehdidi nedeniyle zehirlere ilgi duymuş ve zehirlerin insanlar üzerindeki etkilerini saptayabilmek için bunları köleler, suçlular ve savaş esirleri üzerinde denemiştir. Mithridates, mesir macunu olarak bilinen terkibi keşfetmesi ile de bilinir. Epitet Latince kenevir anlamına gelir. Bitkinin yaprak formunun Cannabis sativa yapraklarına benzemesine işaret eder.

Kullanımı#

Yaprakları ekmeklerin küflenmesini engellemek için üzerlerine örtülmüştür. Yapraklarından elde edilen su böcekleri uzak tutması için hayvanların tüylerine sürülmüştür. Ateş, soğuk algınlığı, grip ve diğer viral durumlarda etkilidir. Atıkların vücuttan atılması için böbrekleri uyarır. Alkaloit içermesi nedeniyle sadece uzman gözetiminde kullanılmalıdır. Yaprak ve çiçek üstleri idrar söktürücü, kusturucu, balgam söktürücü, ateş düşürücü ve müshil etkilidir. Kurutulmuş yapraklarından yapılan çaya grip başlangıcında başvurulmuştur. Zehirli bir bitkidir ve sadece uzman gözetiminde kullanılmalıdır. Hafif bir müshildir. Ancak doz aşımının bağırsakların aşırı boşaltılmasının yanı sıra kusmaya neden olabileceği rapor edilmiştir.