Ulama (اوالمه), bitkinin Türkçe karşılığıdır ve olasılıkla eklemli gövde yapısına işaret etmektedir. Bitki için metinlerimizde kullanılan at otı (ات اوتى) ve at kuyruğu (ات قويروقى) isimleri Antik Yunancadaki karşılığı olan hippouris (ἵππουρις)’ten tercüme edilmiştir. Metinlerimizde bitki için kullanılan yenşitella (ينشتلة) kelimesinin kökenini bulamadık, İbnü’l-Baytâr kelimenin Endülüs’te bitki için kullanıldığını belirtmiştir. Bu durumda Berberice ya da İspanyolca orijinli olmalıdır.

Dioscorides, yara iyileştirici olarak faydalanıldığını; İbn-i Şerîf, sulak alanlarda görülen bitkinin at kuyruğuna benzediğini, at otu olarak bilindiğini ve atları beslemek için kullanıldığını yazmıştır. Bitki ayrıca fıtık tedavisinde kullanılmış ve yara iyileştirici olarak faydalanılmıştır. Bitki Anadolu’da, ishal, cilt yarılması, öksürük, böbrek ve mesane hastalıkları ile nefes darlığı vakalarında kullanılmış, ayrıca iltihap giderici olarak faydalanılmıştır.

Öğütülerek sirke ile uygulandığında yara iyileştiricidir. DI 4-47.

Tanımı

Equisetum telmateia (Deredoruk) genellikle 200 cm büyüyebilen ve 1 cm çapa ulaşabilen çok yıllık bir bitkidir. Rizomlar dik ila yükselici, siyahımsı kahverengi ve tüylüdür. Verimsiz gövdeler 2 metre uzunluğunda, dik, yeşilimsi beyaz ve pürüzsüzdür. Gövde yoğun dallıdır. Verimli gövdeler 10 ila 60 cm uzunluğunda ve soluk kahverengidir. Nemli gölgeli yerlerde geniş koloniler oluşturur. Derinlere inen bir kök sistemine sahiptir ve kolaylıkla işgalci bir tür haline gelebilir. Strobili kahverengi, terminal, silindirik, 4 ila 8 cm uzunluğunda ve 1 ila 1,5 cm genişliğindedir. Sporlardan üretimi hayli zordur.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Dere kenarında görülen bitkinin sporları umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında olgunlaşmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda Başiskele ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde deredoruk, bebek otu, çam otu, fener otu, dere otu, kırkkilit otu, eklem otu, kuşkonmaz ve minare otu adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince at kuyruğu anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin genel görünüme işaret etmektedir. Tür adı Latince sulak alan anlamına gelir ve açık bir şekilde türün habitat tercihine dikkat çekmektedir.

Gıda

Kozalak ve verimli gövdeler çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Bunun yanında gövde silis bakımından zengindir.

Tıp

Büzücü ve idrar söktürücüdür. Gövdelerden elde edilen lapa kesik ve yaralara uygulanır. Üst bölümleri üreter bozukluklar, böbrek kumu ve taşı ve kadın hastalıkları vakalarında kullanılmıştır. Ayrıca karın ağrısı, romatizma, egzama ve prostrat bozukluklarında başvurulur. Equisetum telmateia üst bölümleri; Malus sylvestris yaprakları; Plantago major yaprakları; Tilia tomentosa çiçek ve bırahteleri demlenerek bal ile birlikte içilerek rahim bozuklukları ve çocukların yatak ıslatmaları vakalarında kullanılır.

Dikkat

Yüksek dozu zehirlidir.

Bilgi

Özellikle metalleri parlatmak ve temizlemek için kullanılmıştır.

Fotoğrafları

Equisetum telmateia (Deredoruk)

Özet

Hiyerarşi

Türk Uygarlığındaki yeri