Equisetum arvense (Tarla atkuyruğu)

derleyen:

Tanımı

Kısır gövdeler yeşil renkli, dallı, 20 ila 90 cm, verimli gövdeler kahverengimsi, basit ve 20 cm büyüyebilir. Bazı gövdeler 20 bölüm barındırabilir. Çiçek açmazlar, sporla ürerler. Mart ve nisan aylarında 15–25 cm boylarında sürgünleri gelişir. Sürgünler nisan ayından sonra yeşil rengini alırlar. Gövde içi boş olan bitkinin, 6-15 arası boğumda ince, çam ağacına benzer yaprakları çıkar. –30 dereceye kadar dayanıklıdır. Derinlere inen bir kök sistemine sahiptir ve bu özelliği onu istilacı yapar.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey yarımkürede yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tahrip edilmiş araziler ve dere kenarında görülür. Kartepe ve Başiskele ilçelerinde gözlemlenmiştir. Sporlar mayıs ve haziran ayları arasında olgunlaşır. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde tarla atkuyruğu adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince at kuyruğu anlamına gelir. Cinsin genel görünüme işaret eder. Tür adı Latince ekili alan anlamına gelir. Türün habitat tercihine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in Europae agris, pratis” olarak belirtilmiştir.

Türk Uygarlığındaki yeri

Umsûh (امسوخ), bitkinin Arapçadaki karşılığıdır ve içi boş anlamına gelmektedir. Dioscorides, burun kanaması, öksürük, astım, fıtık, mesane şikâyetleri ve dizanteri vakalarında kullanıldığını, yara iyileştirici ve idrar söktürücü olarak faydalanıldığını kaydetmiştir. Şerîf, kaynatılarak iç organları güçlendirmek için içildiğini, Mağrip kadınlarının kilo almak, ciltlerini güzelleştirmek ve rahimlerini temizlemek için bitkiden faydalandıklarını aktarmıştır. Gâfikî, şarapla birlikte alındığında ishali kestiğini kaydetmiştir. Yoğun dallı, çok yapraklı ve kırmızı meyveli olduğu kaydedilen bitkiler Anadolu’da, nefes darlığı ve testis şişi vakalarında kullanılmış, akciğer, karaciğer ve mide güçlendirici, kadınlarda kilo aldırıcı ve öksürük giderici olarak faydalanılmıştır.

Gıda

Verimli gövdeler ilk dönemlerinde sebze olarak tüketilir.

Tıp

İdrar yolları enfeksiyonları, böbrek taşları, genital bölge iltihapları, saçta kepeğe karşı, kanamalar ve kan kusma, romatizmal ağrılar, gut, ağız içi ve bademcik iltihabı, bronşit ve tüberküloz, mide krampları, karaciğer, safra kesesi düzensizliği, eklem, kas romatizması tedavisinde kullanılır. Burun kanaması, kanlı öksürük ve kötü yaraları tedavi etmek için kullanılır. Yatıştırıcı, kanama durdurucu, antiseptik, büzücü, gaz giderici, terletici, idrar söktürücü, süt arttırıcı, hemostatik ve yara iyileştiricidir.