Ecballium elaterium (Eşek hıyarı)

Tanımı

Gövde yatık, kalın, kıllı, soluk yeşil renkli ve 25 cm uzunluğundadır. Yapraklar kalın ve sert, üst yüzeyi koyu yeşil, alt yüzeyi ise soluk yeşil renkli, yumurtamsı üçgensi, yüreksi, yılankavi ve kenarları dalgalı, kısaca beş loblu, 4 ila 14,5 cm uzunluğunda ve 3,5 ila 17 cm genişliğindedir. Çiçek sapı dik, kıllı, 2 ila 10 cm uzunluğundadır. Erkek çiçekler salkım halinde, taç yaprakları 8 ila 16 mm uzunluğunda ve 4 ila 7 mm genişliğinde; dişi çiçekler 1 ila 8 cm uzunluğunda çiçek sapında, taç yapraklar 6 ila 12 mm uzunluğunda ve 3 ila 6 mm genişliğindedir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve sulak alanların civarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde eşek hıyarı, acı düğlek, acı dülek, acı düvelek, acı düvlek, acı kavun, cırtatan, cırtlak, cırtlangıç, hıyarcık, it hıyarı, karga düğeleği, karga düleği, karga düveleği, karga ibiği, karga keleği, karga kozağı, karga bostanı, karga cevizi, şeytan keleği, acıkavun, yaban kavunu, yaban hıyarı, şeytan kavunu, cirtatan ve yabani kavun adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince fırlatma anlamına gelir. Bitkinin meyvesinin dışarıdan bir temas gelmesi halinde tohumlarını güçlü bir biçimde dışarı fırlatmasına atıftır. Tür adı Antik Yunanca dışarı atan anlamına gelir. Türün olgun meyveleri temasa karşı hassastır ve dokunulduğunda güçlü biçimde tohumlarını uzağa fırlatır. Beri taraftan kelime müshil anlamına da gelir, burada da atıf yine bağırsakları boşaltması, dışarı atması üzerinedir.

Dikkat

İnsanlar dahil hayvanlar için zehirlidir. Deri ve gastrointestinal tahrişe; yanma, ağız ülseri, ishal ve kusmaya neden olabilir. Hamilelik esnasında uzak durulmalıdır.

Tıp

Yapraklar antiromatizmal, deri kızartıcı ve toniktir. Bitki bazen harici olarak romatizma tedavisinde kullanılır.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.