Site icon Kocaeli Bitkileri

Dysphania botrys (Kızıl bacak)

Dysphania botrys

Dysphania botrys: 06/09/2020; Serindere Kanyonu; 450 m.; ormanlık. © Hüseyin Cahid Doğan

Tanımı

10 ila 50 cm büyüyebilen aromatik bir bitkidir. Bitkinin tamamı kısa salgılı tüylerle kaplıdır. Yapraklar almaşlı dizilişli, 5 cm uzunluğunda ve 3 cm genişliğinde, oval ya da dikdörtgensi, 4 ila 6 arası lobludur. Çiçek kurulu uzundur. Tohumlar küreseldir. Güneşli bölgeleri ve nemli toprakları tercih eder. Tohumları ekildikten bir ay sonra hasat edilebilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. Amerika kıtasına işgalci tür olarak girmiştir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve sulak alanların civarında görülür. İl genelinde gözlemlenmiştir. Haziran ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde kızılbacak adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca belirsiz anlamına gelir. Cinse bağlı bitkilerin çiçekleri gösterişsizdir ve atıf da buna yöneliktir. Bitkinin dilimizdeki karşılığı olan kızılbacak Türkçe Bitki Adları listesine göre Chenopodium botrys (artık Dysphania botrys) için kullanılmaktadır. Dysphania cinsi için karşılık önerilmediği için biz bu kelimeyi aldık. D. botrys’in özellikle tabana doğru yaprak ve gövdesinde kızıllık görülür ve bu özellik Türkçe ismi açıklamak için yeterlidir. Tür adı Antik Yunanca üzüm kümesi anlamına gelir. Yaygın kullanılan bir epitettir. Dioscorides bitkiden aynı isimle (βότρυς) bahsetmektedir. Muhtemelen bitkinin meyvelerinin ya da çiçeklerinin küme halinde bulunmasına işaret eder.

Tarihi

Dioscorides 3-115: Ayva sarısı renkli ve çok dallı bir bitkidir. Tüm dallarında tohum bulunur, yaprakları hindibaya benzer ve güçlü kokuludur. Kokusu nedeniyle giysilerin arasına konulur. Çoğunlukla derelerin kenarında yetişir. Şarapla içildiğinde nefes darlığını rahatlatır.

Gıda

Bulyonu andıran güçlü bir kokusu vardır, yemeklerde lezzet verici olarak kullanılır. Yapraklar pişirilerek tüketilir. Çiğ halde aşırı tüketilmemesi önerilir. Tohumları pişirilerek tüketilir. Bunlar ayrıca öğütülerek ekmek yapımında kullanılır. Yapraklarında çay yapılır.

Tıp

İdrar söktürücü, gaz giderici, spazm önleyici ve ishal engelleyicidir. Kanser tedavisi için aday bitkiler arasında yer alır. Astım nöbetlerini önleyicidir, nezle tedavisinde kullanılır. Parazitleri düşürmek için başvurulur.

Bilgi

Bitkiden yeşil bir boya elde edilir. Kurutularak güve kovucu olarak kullanılır. Aromatik kokusu nedeniyle yastıkların arasına konulur.

Fotoğrafları

Exit mobile version