Dioscorea communis

Dolangaç

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki, Zehirli bitki.

Dolaşım

Bitkiler › Dolangaç takımı › Dolangaçgiller › Dolangaç › Dolangaç

Dağılımı

Bitki doğal olarak Avrupa, kuzey Afrika ve batı Asya’da yayılış gösterir.

Genel bilgiler

Bazı kaynaklarda Tamus communis olarak geçer. 2 ila 4 metre büyüyebilir. Yumrusu 20 cm’den büyüktür. Gövde saat yönünde sarılıcıdır. Yapraklar sarmal biçimde dizili, kalp biçiminde, 10 cm uzunluğunda ve 8 cm genişliğinde, sapları 5 cm uzunluğundadır. İki evcikli bir tür olup, erkek ve dişi bireyler olarak ayrılır. Çiçekler gösterişli olmayıp, yeşilimsi sarı renkli, 3 ila 6 mm çapında, altı taç yapraklıdır. Erkek çiçekler 5 ila 10 cm uzunluğundaki salkımlar halinde iken dişi çiçekler daha kısa kümeler halindedir. Meyve parlak kırmızı renkli ve 1 cm çapındadır.

Gözlem

Ormanlık alanlar, dere kenarı ve çalılıklarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Dolangaç, Sarmaşık, Acı tilkişen, Dövülmüş avrat otu, Gavur tilkişeni, Kara asma.

Etimoloji

Cins adı Latince “Dioscorides Pedanius’a” anlamına gelir. 40–90 yılları arasında yaşamış ve 1500 yıldır yoğun biçimde okunan De materia medica (Περὶ ὕλης ἰατρικῆς, Tıbbi Materyal Üzerine)’nın yazarı Yunan hekim, eczacı ve bitki bilimcidir. Roma ordusunda hekim olarak görev yapmıştır. Tür adı Latince “yaygın” anlamına gelir. Daha önce Tamus cinsinde olan türün, Tamus cretica’ya göre daha geniş bir alanda görülmesine işaret eder. Klasik metinlerde genellikle “üzüm” bahsi içinde ele alınır.

Mutfak

Genç sürgünleri tüketilebilir. Börek yapımında kullanılır. Pişirilirken suyunun birkaç kere değiştirilmesi tavsiye edilir.

Geleneksel tıp

Morluklar ve eklem iltihapları için lapa halinde kullanılmıştır. Kökü idrar söktürücü, kusturucu ve deri kızartıcıdır.

Dioscorides: Sürgünleri sebze olarak tüketilir. İdrar söktürücü ve adet akışı teşvik edicidir. Epilepsi, vertigo ve felç vakalarında etkilidir. Yaprakları hayvanlarda yaralanma ve çıkık vakalarında kullanılır.

Plinius: Muska olarak oldukça meşhurdur. Görünüş olarak kuşkonmaza benzer ve idrar söktürücü ile dalak üzerindeki faydaları nedeniyle tüketilir. Kökü sığırların boyunlarında görülen döküntüleri tedavi etmek için kullanılır. İddiaya göre kümesin çevresine dikilirse şahinleri uzak tutar ve böylece kümes hayvanları güvende olur. Yine iddiaya göre insan ya da hayvanların ayak bileklerine bağlanırsa tıkalı kanı dağıtma işlevi vardır.

İbn-i Sînâ: Felç ve sara vakalarında etkilidir. İdrar söktürücü ve adet akışı teşvik edicidir.