Dioscorea communis (Dolangaç)

Tanımı

Bazı kaynaklarda Tamus communis olarak geçer. 2 ila 4 metre büyüyebilir. Yumrusu 20 cm’den büyüktür. Gövde saat yönünde sarılıcıdır. Yapraklar sarmal biçimde dizili, kalp biçiminde, 10 cm uzunluğunda ve 8 cm genişliğinde, sapları 5 cm uzunluğundadır. İki evcikli bir tür olup, erkek ve dişi bireyler olarak ayrılır. Çiçekler gösterişli olmayıp, yeşilimsi sarı renkli, 3 ila 6 mm çapında, altı taç yapraklıdır. Erkek çiçekler 5 ila 10 cm uzunluğundaki salkımlar halinde iken dişi çiçekler daha kısa kümeler halindedir. Meyve parlak kırmızı renkli ve 1 cm çapındadır.

Türkçe adları

Dilimizde dolangaç, dolanbaç, sarmaşık, acı tilkişen, dövülmüş avrat otu, gavur tilkişeni ve kara asma adları ile bilinmektedir.

Tıp

Morluklar ve eklem iltihapları için lapa halinde kullanılmıştır. Kökü idrar söktürücü, kusturucu ve deri kızartıcıdır.

Dikkat

Yumrusu ve meyveleri zehirlidir. Dahili olarak kullanılması önerilmez.

Etimoloji

Cins 40–90 yılları arasında yaşamış ve 1500 yıldır yoğun biçimde okunan De materia medica (Περὶ ὕλης ἰατρικῆς, Tıbbi Materyal Üzerine)’nın yazarı Yunan hekim, eczacı ve bitki bilimci Dioscorides Pedanius’a adanmıştır. Tür adı Latince yaygın anlamına gelir. Daha önce Tamus cinsinde olan türün, Tamus cretica’ya göre daha geniş bir alanda görülmesine işaret eder. Klasik metinlerde genellikle “üzüm” bahsi içinde ele alınır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, kuzey Afrika ve batı Asya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlar, dere kenarı ve çalılıklarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Gıda

Genç sürgünleri tüketilebilir. Börek yapımında kullanılır. Pişirilirken suyunun birkaç kere değiştirilmesi tavsiye edilir.

Fotoğrafları
© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.