Dianthus caryophyllus (Karanfil)

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca tanrının çiçeği anlamına gelir, ilk defa Theophrastus tarafından (diosanthos / διόσανθος) kullanılmıştır. Cins Antik Yunan tanrısı Zeus’a adanmıştır. Jüpiter, Hellen mitolojisindeki Zeus’un karşılığıdır. Cennetin ve yeryüzünün efendisi olarak kabul edilen Jüpiter; tanrıların ve insanların babası, hayatın efendisi, doğa kanunlarının kişiselleştiği varlık ve hava olaylarının tanrısıdır. Zeus ile Jüpiter arasındaki en önemli fark; Zeus’un zaman zaman insanların arasında tebdil-i kıyafet dolaşmasına rağmen, Jüpiter’in hiçbir zaman yeryüzüne inmemesidir. Roma Uygarlığı’nda karanfil, Jüpiter’in bitkisi olarak kabul edilirdi ve en erken dönemde yapılan taçlar, karanfil çiçeklerinden oluşurdu. Cinsin Türkçe adı olan karanfil yaygın bir kullanıma sahiptir ancak hiç biri bu cins için değildir. Kullanımı bilinen türler; Syzygium aromaticum, Clinopodium nepeta ve Ocimum × africanum’dur. Kelime, Syzygium aromaticum’un yayılış alanı olan Güneydoğu Asya orijinlidir. Bitkinin önceki adı Caryophyllus aromaticus’tur ve cins adı olan caryophyllus karanfil ile benzer kokuya sahip olan Dianthus caryophyllus için de kullanılmıştır. Karışıklığın kaynağı da bu olsa gerektir. Tür adı Latince karanfil anlamına gelir. Kokusunun gerçek karanfil olan Caryophyllus aromaticus‘a benzemesine işaret eder.

Gıda

Çiçekleri çeşitli gıdalarda çeşni olarak kullanılır. Çiçeklerinden şurup yapılır.

Bilgi

Çiçeklerinden elde edilen yağ parfüm yapımında kullanılır. Yaprakları sabun ikamesi olarak kullanılır. İslâm inancına göre lale Allah’ı, karanfil ise Muhammed’i simgeler ve bu nedenle dini yapılara lale ile birlikte sıklıkla işlenmiştir.

Tanımı

Çok yıllık bir bitkidir. 80 cm büyüyebilir. Yapraklar tozsu grimsi yeşil ila mavi yeşil renkli, ince ve 15 cm uzunluğundadır. Çiçekler tek ya da beş arası sayıda küme halinde, 3 ila 5 cm çapında, hoş kokulu ve pembemsi mor renklidir. Dört ila altı arası sayıda, yumurtamsı ve ince uçlu yaprak çanağı çevreler. Geçirgen toprağı ve güneşli bölgeleri tercih eder.

Gözlem bilgileri

Bitki olasılıkla Akdeniz havzası orijinlidir ancak çok erken dönemde yetiştirilmeye başlandığı için gerçek anavatanı kesin olarak bilinmemektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yol kenarı, bahçe ve mezarlıklarda görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde karanfil adı ile bilinmektedir.

Tıp

Mide rahatsızlıklarında ve ateş düşürücü olarak kullanılmıştır. Parazit düşürücüdür. Çiçekler spazm çözücü, kalp ilacı, terletici ve sakinleştiricidir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.