Dianthus caryophyllus (Karanfil)

Tanımı

Dianthus caryophyllus (Karanfil) hem kültürel amaçlarla hem de süs bitkisi olarak binlerce yıldır yetiştirilen bir bitkidir.

Hiyerarşi

Tanımı

Dianthus caryophyllus (Karanfil) genellikle 80 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar tozsu grimsi yeşil ila mavi yeşil renkli, şeritsi ila mızraksı ve 15 cm uzunluğundadır. Çiçekler tek ya da beş arası sayıda küme halinde, 3 ila 5 cm çapında, hoş kokulu ve pembemsi mor renklidir. Dört ila altı arası sayıda, yumurtamsı ve ince uçlu yaprak çanağı çevreler. Geçirgen toprağı ve güneşli bölgeleri tercih eder.

Gözlem bilgileri

Bitki olasılıkla Akdeniz havzası orijinlidir ancak çok erken dönemde yetiştirilmeye başlandığı için gerçek anavatanı kesin olarak bilinmemektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yol kenarı, bahçe ve mezarlıklarda görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde karanfil adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca tanrının çiçeği anlamına gelir. İlk defa Theophrastus tarafından (diosanthos / διόσανθος) kullanılmıştır. Cins Antik Yunan tanrısı Zeus’a adanmıştır. Jüpiter, Hellen mitolojisindeki Zeus’un karşılığıdır. Cennetin ve yeryüzünün efendisi olarak kabul edilen Jüpiter; tanrıların ve insanların babası, hayatın efendisi, doğa kanunlarının kişiselleştiği varlık ve hava olaylarının tanrısıdır. Zeus ile Jüpiter arasındaki en önemli fark; Zeus’un zaman zaman insanların arasında tebdil-i kıyafet dolaşmasına rağmen, Jüpiter’in hiçbir zaman yeryüzüne inmemesidir. Roma Uygarlığı’nda karanfil, Jüpiter’in bitkisi olarak kabul edilirdi. En erken dönemde yapılan taçlar, özellikle karanfil çiçeklerinden oluşurdu.

Cinsin Türkçe adı olan karanfil yaygın bir kullanıma sahiptir ancak hiç biri bu cins için değildir. Kullanımı bilinen türler; Syzygium aromaticum, Clinopodium nepeta ve Ocimum × africanum’dur. Kelime, Syzygium aromaticum’un yayılış alanı olan Güneydoğu Asya orijinlidir. Bitkinin önceki adı Caryophyllus aromaticus’tur ve cins adı olan caryophyllus karanfil ile benzer kokuya sahip olan Dianthus caryophyllus için de kullanılmıştır. Buna göre, karışıklığın kaynağı da bu olsa gerektir. Tür adı Latince karanfil anlamına gelir. Kokusunun gerçek karanfil olan Caryophyllus aromaticus‘a benzemesine işaret eder.

Gıda

Çiçekleri çeşitli gıdalarda çeşni olarak kullanılır. Ayrıca çiçeklerinden şurup yapılır.

Tıp

Mide rahatsızlıklarında ve ateş düşürücü olarak kullanılmıştır. Parazit düşürücüdür. Bunun yanında çiçekler spazm çözücü, kalp ilacı, terletici ve sakinleştiricidir.

Bilgi

Çiçeklerinden elde edilen yağ parfüm yapımında kullanılır. Yaprakları sabun ikamesi olarak kullanılır. İslâm inancına göre lale Allah’ı, karanfil ise Muhammed’i simgeler ve bu nedenle dini yapılara lale ile birlikte sıklıkla işlenmiştir.

Fotoğrafları