Özet
Cynoglossum montanum (Dağ köpekdili) genelde yüksek rakımlarda görülen ve bahar ortasından yaz sonuna kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Türk Uygarlığındaki yeri
Lisân el-kelb (لسان الكلب), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan kunoglosso (κυνόγλωσσο)’dan muharreftir ve bitkinin yapraklarının şekline işaret etmektedir. Metinlerimizde kullanılan diğer isim olan it dili (ايت دلي) de aynı kökene sahiptir. Dioscorides, köpek ısırması, bağırsak şikâyetleri ve saç dökülmesi vakalarında kullanıldığını, yanık giderici olarak yararlanıldığını aktarmıştır. Gâfikî, bir metre boylanan, yaz başında çok sayıda mor renkli çiçekler veren ve sulak alanlarda yetişen bir bitki olduğunu belirtmiş, yara iyileştirici olarak uygulandığını aktarmıştır.
Gâfikî’nin tanımı, Yunan yazarların köpek dili (κυνόγλωσσο) ile uyumsuzdur ve başka bir bitkiden bahsettiği açıktır, bu bitkinin ne olduğunu bilmiyoruz. Lythrum salicaria ve Lycopus europaeus gibi sulak alan bitkileri, Gâfikî’nin tanımı ile kısmen uyumludur. Yapraklarının sinirli yaprak’a benzediği, çiçeğinin mavi, kökünün ise beyaz renkli olduğu belirtilen bitki Anadolu’da, iltihap giderici olarak kullanılmıştır.
Bu maddeye Cynoglossum officinale taksonu da dâhildir. © Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.513-514.
Tanımı
Cynoglossum montanum (Dağ köpekdili) genellikle 30 ila 50 cm büyüyebilen iki yıllık bir bitkidir. Yapraklar 20 cm uzunluğunda, genellikle kıllı, zaman zaman tüysüzce, yaprak ayası darca şeritsi dikdörtgensi ila şeritsi mızraksı, alttakiler saplı, üsttekiler sapsız, genellikle dik ila gövdeye yaslanıcıdır. Talkım birkaç adet olup meyve zamanı gevşektir. Taç bordo ila pembe ve nadiren mavi renklidir. Taç huni ya da silindirik biçimlidir. Meyve 4 ila 6 mm çapındadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış göstermektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, yamaçlar ve alpin çayırlarda görülen bitki umumiyetle nisan ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 400 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde dağ köpekdili adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca köpek dili anlamına gelir. Plinius, bitkinin yapraklarının köpek diline benzediğini yazıyor. Ayrıca yapraklarının köpek idrarı gibi kokmasına ve bu nedenle köpek saldırılarından korunmak amacıyla yapraklarının ayakkabılara iliştirilmesine atıftır. Tür adı Latince dağ anlamına gelir. Türün genellikle yüksek rakımları tercih etmesine işaret eder.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın