Kenger (كنكر), özellikle C. cardunculus’un Antik Yunancadaki karşılığı olan kinara (κῐνάρᾱ)’dan muharreftir. Metinlerimizde bitkiler için kullanılan diğer isim olan harşef (حرشف) bitkilerin Arapçadaki karşılığıdır. Bitkiyi günümüzde enginar olarak biliyoruz. Antik Yunancadaki karşılığı anginara (αγγινάρα)’dan muharref incinârâ (َاينجينارا) adı, ayrıca reçinesi için Farsçadaki karşılığı olan kenkerzed (كنكرزد) ismi de kullanılmıştır.

Halîmî’ye göre bitkinin adları kenger ve harşef, bitkiden elde edilen reçinenin adları ise kenger sakızı ve kenger-zeddir. Dioscorides, koltuk altı ve vücuttaki kötü kokuyu gidermek için kullanıldığını; Râzî, idrar söktürücü ve gaz giderici etkisi olduğunu yazmıştır. Anadolu’da, astım ve yanık tedavisinde kullanılmış, ter kokusu giderici, kusturucu, idrar söktürücü, bit öldürücü ve cinsel istek arttırıcı olarak faydalanılmıştır.

Bitki bir atasözümüzde de şöyle geçmektedir: “Sikem ol kengeli kim götüm acıda”.

Tarihi

Yetiştirilmesi son derece kârlı bir bitkidir. Kartaca ve Corduba’da yetiştirilir ve dört ayaklı otçulların bu bitkiden uzak durması bir avantajdır. Kefekimyonu kökü ile kimyon eklenerek oksimelde saklanır. PL 19-43.

İki türü vardır; ilki yapraklar belirdiğinde çok sayıda sap gönderir, diğeri ise kalın olan tek gövdeye sahiptir. İkisinin de yaprakları dikenle kaplıdır ve çiçek başları dikenlerle çevrilidir. İkincisi mor bir çiçek açar ancak bu kısa sürede rüzgârla taşınan beyaza döner (sorguçlardan bahsediyor), Yunanlar buna scolymos der. Çiçek açmadan önce toplanan bu bitki, dövülüp ezildikten sonra suyu toplanır ve başa uygulanırsa saçkıran nedeniyle dökülen saçları geri getirir. Suda haşlanan kökünün susuzluğa neden olduğu söylenir. Mideyi güçlendirir. Eğer söyleyenlere inanacak olursak, rahim üzerinde erkek çocuk olmasını sağlayacak etkileri vardır. Bunu Glaucias da yazmıştır. Bu bitkilerden sızan su nefese hoşluk verir. Pl 20-99.

Tanımı

Cynara cardunculus (Enginar) halihazırda bazı kaynaklarda Cynara scolymus adı ile geçmektedir. Genellikle 80 ila 150 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Kök etlidir. Gövde çıplak ila yoğun ağsı-kaba tüylüdür. Taban yaprakları 30 ila 200 cm uzunluğunda, kenarları derince 1 ila 2 teleksi loblu ya da bölünmüş, loblar dikdörtgensi ila mızraksı, kenarları düz ya da kabaca dişli, dişler ve loblar dikenli uçludur. İnvolukrum sıklıkla mor bezeli, 30 ila 15 mm uzunluğunda, 40 ila 150 mm genişliğindedir. Filariler mızraksı ila genişçe yumurtamsıdır. Taç mavi ila mor ya da nadiren beyaz renkli ve 3 ila 5 cm uzunluğundadır. Kapçık 4 ila 8 mm uzunluğundadır. Sorguç 3 ila 4 cm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak mutfak değeri nedeniyle dünyanın büyük bir bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçelerde ve nadiren yol kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Cynara cardunculus dilimizde enginar adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adını Aydın ilimizin açıklarındaki Kinaros (Ardıççık) adasından almaktadır ve geleneksel olarak enginar için kullanılmaktadır. Cinsin dilimizdeki adı olan enginar Yunanca ankinar (αγκινάρα) kelimesinden muharreftir. Tür adı Antik Yunanca küçük diken anlamına gelir. Kelime enginarı tanımlamak için de kullanılmıştır.

Gıda

Tomurcukların çiçek açmadan evvel hasat edilmesi önerilmiştir. Bunlar çiğ ya da pişirilerek tüketilmekte, ayrıca bitki çayı olarak da içilmektedir.

Tıp

Karaciğer ve safra kesesi işlevlerini geliştirir. Yapraklar idrar söktürücü, taş düşürücü, sindirim düzenleyici, safra söktürücü, antiromatizmal ve kolesterol seviyesinin artışını önleyicidir. Bunun yanında sarılık, hepatit ve diyabet tedavisinde başvurulmuştur.

Dikkat

Bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabileceği rapor edilmiştir.

Bilgi

Çiçekleri kurutularak peynir mayası olarak kullanılmıştır. Yapraklarından gri boya elde edilmiştir.

Fotoğrafları

Site sahibi, sitede yer verilen her türden bilginin uzman görüşüne dayandırılmaksızın kullanılmamasını şiddetle tavsiye eder.