Centaurea depressa (Gökbaş)

derleyen:

Özet

Centaurea depressa (Gökbaş) genelde ekili arazilerin civarında görülen ve bahar sonundan yaz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asterales

Papatya takımı

Asteraceae

Papatyagiller

Centaurea

Peygamberçiçeği

Tanımı

Centaurea depressa (Gökbaş) halihazırda bazı kaynaklarda Cyanus depressus adı ile geçmektedir. Genellikle 10 ila 60 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Sıklıkla tabandan itibaren dallıdır. Yapraklar yünlü, düz ve mızraksıdır. Alttakiler büyük terminal bölümlü loblu ve 2 ila 3 çift yanal lobludur. İnvolukrum 14 ila 18 mm uzunluğunda ve 8 ila 12 mm genişliğinde, oval ila kupa şekillidir. Filari uzantıları kahverengi ya da siyahımsı kenarlı ve 1,5 ila 2 mm uzunluğunda gümüşî dişlidir. Çiçekler C. cyanus‘a benzer ancak kenardaki çiçekler hafifçe daha kısadır ve daha geniş bölümlüdür. Kapçık 4,5 ila 5,5 mm uzunluğundadır. Sorguç 5 ila 8 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Batı Asya ve Kafkasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Avrupa, Afrika ve Amerika kıtasına da yayılmıştır. [HaritaSinonimler] Yol kenarı ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde gökbaş ve acımık adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır. Bunların en meşhuru ise Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tedavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir. Tür adı Latince çökük anlamına gelir. Türün gövde yapısına işaret eder. Özgün tanımda bu “caule basi ramoso declinato” olarak belirtilmiştir.

Fotoğrafları