Özet
Crocus pestalozzae (Ümraniye çiğdemi) genellikle su altındaki çayırlarda kış sonunda çiçek açan ülkemize özgü bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Crocus pestalozzae (Ümraniye çiğdemi) iplikçiklerin tabanındaki koyu renk lekeler ile karakteristik olan bir bitkidir. 3 ila 6 arası sayıda yaprak görülür ve bunlar genellikle 0,5 ila 1,5 mm genişliğindedir. İkincil bırahte mevcuttur ve neredeyse bırahteye eşit uzunluktadır. Çiçek örtüsü boğazı sarı renkli, tüysüz ya da seyrekçe havlı; çiçek örtüsü bölümü 1,5 ila 2,5 cm uzunluğunda ve 0,4 ila 0,8 cm genişliğinde, küt ya da neredeyse sivri, beyaz ya da leylak mavisidir. İplikçik 3 ila 6 mm uzunluğunda, sarı lekeli ve tabanda siyahımsı; başçık 6 ila 7 mm uzunluğunda ve sarı renklidir. Boyuncuk 3 ince turuncu dala bölünür.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Orman açıklıkları, çalılık ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle ocak ve mart ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit, Körfez ve Gebze ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde ümraniye çiğdemi adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Diğer yandan kelime, günümüzde zerdeçal olarak bilinen Curcuma cinsinin Sanskritçe adı olan kunkumam ile hayli yakındır. Kelime zerdeçalın safran sarısı olan rengine dikkat çekmektedir ve ilişki de renk üzerinden kurulmuştur.
Tür 1878 yılında hayatını kaybeden İtalyan bitki bilimci Fortunato Pestalozza’ya adanmıştır. Bilim insanı özellikle İstanbul ve Antalya bitkileri üzerine çalışmıştır.
Fotoğrafları
