Crocus keltepensis (Keltepe çiğdemi)

Tanımı

Kormus oval ila yarı küresel, 1 ila 1,5 cm çapındadır. Yapraklar 3 ila 6 arası sayıda, koyu yeşil renkli, 1,5 ila 2,2 mm genişliğindedir. Bırahte ve ikincil bırahte zarsı, belirgin, soluk kahverengidir. Çiçekler 1 ila 2 arası sayıda, soluk ila koyu leylak renklidir. Boğaz sarı turuncu renklidir. İplikçik sarı renklidir. Başçık ok biçimlidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita] Orman açıklıkları, yamaç ve alpin çayırlarda görülür. Kartepe ve Başiskele ilçelerinde gözlemlenmiştir. Mart ve nisan ayları arasında çiçek açar. 1100 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde keltepe çiğdemi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Tür adı Latince Keltepe anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder. Günümüzde Kartepe olarak bilinmektedir. Literatüre çok yakın bir zamanda (2019) girmiştir. Türün daha önce toplanan örnekleri Crocus biflorus subsp. pulchricolor (çakır çiğdem) adı ile kaydedilmiş olmasına rağmen Yüzb. tarafından yapılan çalışma ile ayrı bir takson olduğu tespit edilmiştir. Yazar bitki için Keltepe çiğdemi adını önermiştir.

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.