Crocus keltepensis

Keltepe çiğdemi

Anahtar kelimeler: Nadir bitki, Avrupa-Sibirya elementi, Endemik, Kritik tehlike (CR).

Dolaşım

Bitkiler › Kuşkonmaz takımı › Süsengiller › Çiğdem › Keltepe çiğdemi

Dağılımı

Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir.

Genel bilgiler

Kormus oval ila yarı küresel, 1 ila 1,5 cm çapındadır. Yapraklar 3 ila 6 arası sayıda, koyu yeşil renkli, 1,5 ila 2,2 mm genişliğindedir. Bırahte ve ikincil bırahte zarsı, belirgin, soluk kahverengidir. Çiçekler 1 ila 2 arası sayıda, soluk ila koyu leylak renklidir. Boğaz sarı turuncu renklidir. İplikçik sarı renklidir. Başçık ok biçimlidir. Mart ve nisan aylarında çiçek açar.

Gözlem

Orman açıklıkları, yamaç ve alpin çayırlarda görülür. Kartepe ve Başiskele ilçelerinde gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Keltepe çiğdemi.

Etimoloji

Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Tür adı Latince “Keltepe” anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder. Günümüzde Kartepe olarak bilinmektedir. Literatüre çok yakın bir zamanda (2019) girmiştir. Türün daha önce toplanan örnekleri Crocus biflorus subsp. pulchricolor (çakır çiğdem) adı ile kaydedilmiş olmasına rağmen Yüzb. tarafından yapılan çalışma ile ayrı bir takson olduğu tespit edilmiştir. Yazar bitki için “Keltepe çiğdemi” adını önermiştir.