Crocus chrysanthus (Sarı çiğdem) 7 ila 10 cm büyüyebilen bir bitkidir. Çiçekler canlı turuncu sarı renkli olup kase biçimindedir. Yapraklar dardır ve merkezlerinde gümüşi bir çizgi görülür. Yapraklar 3 ila 5 arası sayıda, 0,5 ila 2,5 mm genişliğinde ve çiçeklerden daha uzundur. Kormus yüzüğe sahiptir. İkincil bırahte görülür ve genellikle bırahteden çok daha dardır. Çiçek örtüsü boğazı sarı renkli, tüysüz; çiçek örtüsü bölümü 1,5 ila 3,5 cm uzunluğunda ve 0,5 ila 1,1 cm genişliğinde, sarı ila turuncu sarı renklidir. İplikçik 3 ila 6 arası sayıda, sarı tüysüz; başçık 6 ila 12 mm uzunluğunda, sarı, zaman zaman siyah taban lobludur. Boyuncuk 3 ince ya da genişleyici sarı ila turuncu dallıdır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Balkanlar ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Kayalık yamaçlar, çalılıklar ve ormanlık alanlarda görülen bitki umumiyetle şubat ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Körfez ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde sarı çiğdem adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Diğer yandan kelime, günümüzde zerdeçal olarak bilinen Curcuma cinsinin Sanskritçe adı olan kunkumam ile hayli yakındır. Kelime zerdeçalın safran sarısı olan rengine dikkat çekmektedir ve ilişki de renk üzerinden kurulmuştur.

Tür adı Latince altın çiçek anlamına gelir ve açık bir şekilde türün çiçek rengine işaret eder.