Crataegus monogyna (Yemişen)

derleyen:

Tanımı

Sıkı bir taç oluşturarak 5 ila 14 metre arasında büyüyebilir. Çiçekler pembe ya da beyaz renklidir. Meyveleri kırmızı renkli ve 6 ila 10 mm çapındadır. Gövde soluk kahverengidir, dikey turuncu renkli çatlaklar görülür. Genç gövdelerde keskin dikenler görülür, bunlar 1 cmden daha büyüktürler. Yapraklar 20 ila 40 mm uzunluğunda, ters yumurtamsı ve derin lobludur. Yaprakların üstü koyu yeşil renklidir, altları ise bunun daha açık tonundadır. Çiçekler erseliktir. Çiçekler 5 ila 25 arası kümeler halinde görülür. Çiçekler 10 mm çapında, beş taç yapraklı, birçok kırmızı ercikli, tek boyuncuğa sahip ve kokuludurlar. Çanak beş lobludur. Tohumlar eylül ve kasım aylarında olgunlaşır. Geçirgen ve nemli toprakları tercih eder. -18 dereceye kadar dayanıklıdır. Doğal çit oluşturmak için kullanılabilir. Dalları baston yapımında kullanılır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey Afrika, batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, yol kenarı ve ormanlık alanlarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde yemişen, adi alıç, alıç, enişen, geyik dikeni, gırgat, keçi alıcı, kırmızı alıç, kocakarı yemişi, öküzgöbeği, öküzgötü, sürsülük, yemişgen, yemişken, yemşen ve kirkat adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca dayanıklı anlamına gelir. Cinsin kalın odunsu yapısına atıftır. Daha kabul edilebilir bir yoruma göre Antik Yunanca sağlam diken anlamına gelir, cinsin bazı üyelerinde dikenler görülür. Cinsin Türkçe yaygın adı alıç Farsça kökenlidir, aynı dilde alu erik anlamına gelir, aluç ise küçük erik. Tür adı Antik Yunanca tek tohumlu anlamına gelir. Meyvesinin tek tohumlu olmasına işaret eder.

Gıda

Meyvelerinden reçel ve marmelat yapılır. Yaprakları kurutularak çay yapılır. Çiçekleri tatlılarda ve şerbet yapımında kullanılır.

Tıp

Kalp yetmezliği durumunda başvurulur. Antioksidan fitokimyasallara sahiptir. Meyvesi spazm çözücü, idrar söktürücü, yatıştırıcı, tonik ve damar genişleticidir. Meyve ve çiçekler kalp toniğidir.