Viola kitaibeliana (Bodur menekşe)

Viola kitaibeliana (Bodur menekşe), Menekşegiller ailesine bağlı Menekşe cinsinden genellikle 3 ila 12 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Alt yapraklar dairesel, geri kalanları ise dikdörtgensi kaşıksıdır. Yaprak kenarları dişli lobludur. Çanak yapraklar mızraksıdır. Taç kremsi beyaz ila sarı renkli, merkezi sarı renkli ve alt taç yaprak 5 ila 8 mm uzunluğundadır. Dilimizde yabani menekşe, küçük menekşe ve bodur menekşe adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Viola kitaibeliana doğal olarak Avrupa ve Kafkasya’da yayılış gösterir. Çayırlar, makilik ve kayalık yamaçlarda görülmektedir. Umumiyetle mart ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ya geçmiş ve viola halini almıştır. Buna göre cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir ve Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Menekşelerin, özellikle ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Tür 3 Şubat 1757– 13 Aralık 1817 tarihleri arasında yaşamış Macar bitki bilimci Pal Kitaibel’e adanmıştır.