Viola canina (Köpek menekşesi)

Viola canina (Köpek menekşesi) genellikle 5 ila 15 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Çiçekler soluk mavi renklidir. Koloni oluşturur. Gövde yapraksı, dik, dallı ya da dalsızdır. Taç tek simetrili, mavi renkli, iç parçaları beyaz, yaklaşık 2,5 cm genişliğinde, beş taç yapraklı, alt bölümü yeşilimsi sarı beyaz çıkıntılıdır. Beş çanak yapraklıdır. Ginoekiyum kaynaşık ve tek boyuncukludur. Çiçekler koltuklarda tek başına ve sarkıktır. Yapraklar almaşlı dizilişli, kulakçıklı ve saplıdır. Rozet görülmez. Dilimizde köpek menekşesi adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika’ya da dağılmıştır. Çalılık, açık ormanlar, nemli bölge ve yamaçlarda görülen bitki umumiyetle mart ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Körfez ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ya geçmiş ve viola halini almıştır. Buna göre cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir ve Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Menekşelerin, özellikle ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Epitet Latince köpek anlamına gelir. Batı medeniyetinde “köpek” kelimesi olumsuz anlamda kullanılır ve türü, Viola odorata’dan ayırt etmek için tercih edilmiştir.

Kullanımı#

Genç yapraklar ve çiçek tomurcukları çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Yapraklarından çay yapılmıştır. Çiçekler ve yapraklar güçlü müshil ve kusturucudur. Cilt hastalıkları tedavisinde kullanılmıştır.