Turritis glabra (Köse sırıktere)

Turritis glabra (Köse sırıktere), Turpgiller ailesine bağlı Sırıktere cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Halihazırda bazı kaynaklarda Arabis glabra olarak geçer. Genellikle 60 ila 90 cm büyüyebilen tek ya da iki yıllık bir bitkidir. Gövde dalsız, sert, dik, tabanda cılız tüylü ve üst bölümde çıplaktır. Rozet yaprakları 5 ila 15 cm uzunluğunda, 1,5 ila 3,5 cm genişliğinde, düz ya da tırtıklı, saplı ya da sapsız, tüylü ve nadiren tüysüzdür. Gövde yaprakları 2 ila 8 cm uzunluğunda, 0,5 ila 3 cm genişliğinde, dikdörtgensi yumurtamsı, ok biçiminde, gövdeye bitişik, düz, sivri uçlu, parlak, tüysüz ya da nadiren kenarları tüylüdür.

Çiçek durumu salkım halindedir ve birçok çiçek barındırır. Çiçek sapı meyve zamanı eksene yaslanıcı ve çıplaktır. Çanak yapraklar sarımsı yeşil renkli, dikdörtgensi ve küt uçludur. Taç yapraklar donuk beyaz ila soluk sarı renkli, darca kaşıksı ve yuvarlak uçludur. Meyve şeritsi ve 4 ila 7 cm uzunluğundadır. Tohumlar iki sıra halinde, kırmızımsı kahverengi, düzleştirilmiş, yarı dairesel ve pürüzsüzdür. Genç yapraklar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Sindirimi kolaylaştırıcı etkisi vardır. Hastalıklar için genel bir önleyici olarak kullanılmıştır. Dilimizde köse sırıktere adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak kuzey yarımküreye özgüdür ancak istilacı tür olarak başka bölgelere de yayılmıştır. Kayalıklar, yamaçlar ve orman açıklıklarında görülen bitki umumiyetle nisan ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 300 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit, Gölcük ve Kandıra ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince kule gibi anlamına gelir. Cinsin genel görünümüne işaret eder. Epitet Latince çıplak anlamına gelir. Türün gövdesinin tüysüz yapısına işaret eder. Bu terim, bitkinin cins içinde ayırt edici bir parçasının kıl, tüy ya da benzeri bir yapı bulundurmamasını vurgulamaktadır. Özgün tanımda bu “caulinis integerrimis amplexicaulibus glabris” olarak belirtilmiştir.