Taraxacum phaleratum (Arap hindibası)

Taraxacum phaleratum (Arap hindibası), Papatyagiller ailesine bağlı Karahindiba cinsinden genellikle 10 ila 35 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Sıkapa morumsu kahverengi ve kömeç altında seyrekçe ağsı tüylü olup yapraklardan daha uzundur. Yapraklar 10 ila çok sayıda, eliptik mızraksı ve iki tarafta 4 ila 6 adet lobludur. Terminal lob tebersi okbaşlı ve ucu uzunca şeritsidir. Yanal loblar şeritsi, sivri uçlu ve dişlidir. Yaprak sapı mor renkli, dar, yaprağın 1/5 uzunluğundadır. Orta damar açık yeşil renklidir. Kömeç 3 ila 4,5 cm çapında, çiçekçikler parlak sarı renkli ve arka yüzeyleri koyu mor şeritlidir.

İnvolukrum 16 ila 20 mm uzunluğunda ve 17 ila 20 mm genişliğindedir. Dıştaki filariler yumurtamsı ila yumurtamsı mızraksı, dik ya da yayık, kıvrık uçlu ve sipsivri uçludur. İçteki filariler neredeyse şeritsi, koyu yeşil renkli ve genişçe sarı beyaz kenarlıdır. Tepecik siyahımsı renklidir. Kapçık kızıl kahverengi, 0,78 mm uzunluğunda, alt bölümde sivilceli ve üstte kısa dikenciklidir. Gaga 9 ila 11 mm uzunluğundadır. Sorguç 5 ya da 6 mm uzunluğunda ve beyaz renklidir. Dilimizde arap hindibası adı ile bilinmektedir. Bu isim, bitkinin Lübnan, Suriye, Irak ve İran gibi ülkelerde yayılış göstermesi ile doğrudan ilgili gözükmektedir.

Gözlem bilgileri#

Taraxacum phaleratum doğal olarak Türkiye ile İran arasındaki bölgede yayılış gösterir. Makilik alanlar, çalılık ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1500 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Arapça yoksul otu anlamına gelir ve bu bağlamda bitkilerin kıtlık zamanlarda tüketilmesine işaret etmektedir. Bitkiden bu isimle ilk bahsedenler Râzî ve İbn-i Sînâ’dır. İkinci bir görüşe göre Antik Yunanca hastalık devası anlamına gelmektedir. Özellikle Taraxacum officinale (karahindiba), antikçağdan beri hayli yaygın bilinen ve kullanılan tıbbi bir bitkidir. Epitet Latince phaleralı anlamına gelir. Phalera, Antikçağda özellikle askeri başarıları ödüllendirmek amacıyla verilen ve göğüs bölgesine takılan bir tür madalyanın adıdır. Makaleye ulaşamadığım için yazarın neyi kastettiğini bilmiyorum.