Taraxacum officinale (Kara hindiba)

Taraxacum officinale (Kara hindiba), Papatyagiller ailesine bağlı Karahindiba cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Taksonun durumu net değildir. Davis, bu türün Türkiye’de bulunmadığını kaydeder. Bitki veri tabanlarına göre de geçerli bir ad değildir. Genellikle 5 ila 40 cm büyüyebilen kazık köklü çok yıllık bir bitkidir. Gövde 1 ila 10 adet, dik ya da yükselici, çıplak ya da seyrekçe cılız tüylü ve zaman zaman morumsudur. Yapraklar 20 adet, yatay ila dik, yaprak sapı darca kanatlı, yaprak ayası ters mızraksı, dikdörtgensi ya da ters yumurtamsı, 5 ila 45 cm uzunluğunda, 1 ila 10cm genişliğinde, tabanı daralıcı ila darca kamamsı, kenarları genellikle darca ila derince loblu ya da dişlidir. Bitki sütsü bir özsuyuna sahiptir.

İnvolukrum yeşil ila koyu yeşil ya da kahverengimsi yeşil, uçları koyu gri ya da morumsu, çansı ve 14 ila 25 mm çapındadır. Filariler 2 sıra halinde 13 ila 18 adet, mızraksı, kenarları kuruzarsı ve uçları sipsivridir. Çiçekçikler 40 ila 100 adet olup taç sarı renklidir. Kapçık zeytin yeşilimsi ya da zeytinyeşili-kahverengi ya da saman ila gri renkli, ters mızraksı, külah kısaca silindirik, gaga ince ve 4 ila 12 adet kabarık çizgilidir. Sorguç beyaz ila kirli beyaz renklidir. Dilimizde karahindiba, acıgıcı, acıgünek, güneyik, çıtlık, cırtlık, arslandişi ve radika adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir ancak istilacı yetenekleri sayesinde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Yol kenarı, dere kıyısı ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Arapça yoksul otu anlamına gelir ve bu bağlamda bitkilerin kıtlık zamanlarda tüketilmesine işaret etmektedir. Bitkiden bu isimle ilk bahsedenler Râzî ve İbn-i Sînâ’dır. İkinci bir görüşe göre Antik Yunanca hastalık devası anlamına gelmektedir. Özellikle Taraxacum officinale (karahindiba), antikçağdan beri hayli yaygın bilinen ve kullanılan tıbbi bir bitkidir. Epitet Latince tedavi edici anlamına gelir. Epitet, geleneksel olarak tıbbi özellikleri meşhur olan bitkiler için tercih edilir. Bu terim, bitkinin özellikle tıbbi amaçlarla kullanılması nedeniyle aktar, eczane, hastane, vb. yerlerde satılmasını vurgulamaktadır.

Kullanımı#

A vitamini, C vitamini ve nikotinik asit, potasyum, kalsiyum ve türlü mineraller yönünden zengindir. Yaprakları salatalara eklenmiştir. Kökünden kahve elde edilmiştir. Bitkinin özsuyu sivrisinek kovucudur. Kökünden kahverengi boya elde edilir. Bitki yakınında bitkilerin gelişini engeller ve meyvelerin zamanından önce olgunlaşmasına neden olur. Dilsi çiçeklerden elde edilen usare cilt temizleyicisi olarak kullanılır.

Sindirim sistemine faydalıdır. Lif oranı yüksek, idrar söktürücü ve kabızlık gidericidir. Frengi tedavisinde köklerinden faydalanılır. Tohumları spazm çözücü ve uyarıcıdır. Güçlü bir yatıştırıcıdır. Tohumları demlenerek terletici olarak kullanılır.