Tamarix tetrandra (Gezik)

Tamarix tetrandra (Gezik), Ilgıngiller ailesine bağlı Ilgın cinsinden 2 ila 3 metre büyüyebilen, siyahımsı, grimsi ya da kırmızımsı gövdeli çalı ya da küçük ağaç formunda olabilen bir bitkidir.

Tanımı#

Dallar kemerlidir. Yapraklar 1 ila 5 mm uzunluğundadır. Salkım 30 ila 60 mm uzunluğunda ve 6 ila 7 mm genişliğinde, gevşektir. Bırahteler, çiçek saplarından daha uzun, yumurtamsı sipsivridir. Çiçekler dört parçalıdır. Çanak yapraklar 0,5 ila 1,5 mm uzunluğundadır. Taç yapraklar 2,4 ila 3 mm uzunluğundadır. Genellikle 4 adet ercik görülür, ancak zaman zaman ercik sayısı 1 ila 3 arasında olabilir. Arılar tarafından tercih edilen bir bitkidir. Dilimizde gezik adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Tamarix tetrandra doğal olarak Balkanlar ile Afganistan arasındaki bölgede yayılış gösterir. Sulak alanların kenarında görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1300 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca Tamaris nehri anlamına gelir. İspanya’daki nehrin günümüzdeki adı Tambre’dir. Cinsin Türkçe adı ılgın Türkçe kökenlidir. Kaşgarlı Mahmud bitkiden yılgun olarak bahseder. Epitet Antik Yunanca dört ercikli anlamına gelir. Türün genellikle dört ercikli olmasına işaret eder. Özgün tanımda bu “Flores duplo majores albidi quadrifidi” olarak geçer.

Tarihi#

Ilgın, göl ve durgun suların kenarında yetişen meşhur bir ağaçtır. Meyveleri, bileşik çiçek kurullarını (kedicik) andırır. Mısır ve Suriye’de yetişen ikinci bir ılgın ağacı da meşhurdur. Bu diğer ılgınlardan meşe benzeri meyve (gal) vermesi ile ayrılmaktadır. Meyvenin tadı buruktur. Göz ve ağız rahatsızlıklarında meşe mazısı yerine kullanılabilir. Bunun yanında kan tükürenlere içirilmiştir. Bağırsak rahatsızlığı, akıntıdan mustarip kadınlar, sarılık ve örümcek tarafından ısırılanlara verilmiştir. Ayrıca lapa yapıldığında şişlikler de azaltır. Kabuk da meyveye benzer işleve sahiptir. Kaynatılmış yapraklar şarapla alındığında dalağı azaltır, gargara yapılırsa diş ağrısını giderir, akıntısı olan kadınların banyo suyuna eklenir, bit ya da tahtakurusunu kovmak için uygun bir yıkanma suyudur. Ahşabının külü, rahim ağzına yerleştirilirse buradan gelen akıntıları kontrol eder. Ayrıca ahşabından dalak hastalarının kullanması için bardak yapılmaktadır. DI 1-87.