Stellaria neglecta (Yavşu)

Stellaria neglecta (Yavşu), Karanfilgiller ailesine bağlı Kuşotu cinsinden genellikle 80 ila 90 cm büyüyebilen tek ya da kısa süreli çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdeler zayıf biçimde dallı, genellikle tabanda yatık yükselici ve sıklıkla diğer bitkilere yaslanmaktadır. Bunlar silindirik, çıplak ve her düğümde yön değiştiren boyuna tek tüy sırası vardır. Yapraklar karşılıklı çiftler halinde dizilmiş olup en alttakilerin 2 ila 5 cm uzunluğunda sapı vardır. Bunlar genişçe yumurtamsı üçgensi, 3 cm uzunluğunda ve 1,5 cm genişliğindedir. Üstteki yapraklar sapsız ya da çok kısa saplı, alttakilerden daha iri ve daha yumurtamsıdır.

Ortalarında güçlü bir damar ve bunun her tarafında 5 yanal damar vardır. Çiçekler en üstteki yaprakların koltuklarında tektir ve 2 ila 3 cm uzunluğundaki sap üzerindedir. Saplar başlangıçta yayılıcı ve kıvrık iken zamanla dikleşir. Çanak yapraklar 5 adet, 5 ila 6,5 mm uzunluğunda, mızraksı, çıplak ya da nadiren havlı ve sivri uçludur. Taç yapraklar 5 adet, beyaz renkli, neredeyse tabana kadar bölünmüş ve genellikle çanak yapraklar eşit uzunluktadır. Ercikler 8 ila 10 adet, başçıklar kırmızı renkli ve boyuncuklar 3 adettir. Tohumlar siğilli, koyu kırmızımsı kahverengi ve 1,3 ila 1,7 mm uzunluğundadır. Dilimizde yavşu adı ile bilinmektedir.

Anahtar#

1. Ercikler 8-10 adet subsp. neglecta / 1. Ercikler 3-7 adet / 2. Taç yapraklar çanak uzunluğunun en azından yarısı kadar, ercikler 5-7 adet subsp. media / 2. Taç yapraklar yok ya da minik ve kötü biçimli, ercikler 3-5 adet subsp. pallida

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika kıtasına da dağılmıştır. Yol kenarı, çayır ve sulak alanların civarında görülen bitki umumiyetle şubat ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins Latince yıldız gibi anlamına gelir. Cinsin taç yapraklarının genel görünümüne işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan kuşotu, İngilizce yaygın adı olan birdweedin tercüme edilmiş hali gibi gözükmektedir. Özellikle S. media‘nın tohumları ispinoz (Fringilla) gibi kuşlar tarafından sevilerek tüketilir. Epitet Latince gözden kaçmış anlamına gelir. Tür Stellaria media ile oldukça yakındır.

Kullanımı#

Çiğ olarak salatalara eklenmiştir. Besleyicidir. Kümes hayvanlarını beslemek için verilmiştir. Tohumları öğütülerek ekmek yapımında kullanılmıştır. Yüksek dozda alındığında zehirli olabileceği rapor edilmiştir. Bu ishale ve kusmaya neden olur. Hamile kadınlara önerilmemektedir. Büyükbaş hayvanlarda saponin zehirlenmesine neden olabileceği kaydedilmiştir.

Cilt kaşıntıları ve akciğer hastalıkların tedavisinde başvurulmuştur. Demir içeriği yüksektir. Cilt hastalıkları, bronşit, romatizmal ağrı, artrit ve adet ağrılarında tavsiye edilmiştir. Büzücü, gaz giderici, yatıştırıcı, diüretik, balgam söktürücü, laksatif, serinlik verici ve yara iyileştiricidir. Dahili olarak alındığında göğüs hastalıklarına faydalıdır. Ayrıca uyuz vakalarında etkilidir. Sindirim sistemine yararlıdır. Lapa halinde kızamıkçığa uygulanır. Bunun yanında kaynatılarak adet akışı teşvik edici ve süt arttırıcı olarak kullanılır. Böbrek şikayetlerinde kullanılmıştır. Kabızlığa iyi gelir. Suyu gözleri yıkamak için kullanılmıştır.