Scilla hyacinthoides (Dağ soğanı)

Scilla hyacinthoides (Dağ soğanı), gösterişli çiçekleri nedeniyle yetiştirilen Kuşkonmazgiller ailesine bağlı Sümbülcük cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Soğanı 5 cm çapında ve gömleği koyu renklidir. Yapraklar 4 ila 8 adet, 13 ila 46 cm uzunluğunda, 15 ila 30 mm genişliğinde, şeritsi dikdörtgensi, taban ve uca doğru daralmakta ve kısa biçimde kirpiklidir. Sıkapa tek, sağlam yapılı ve 50 ila 110 cm uzunluğundadır. Çiçek durumu neredeyse silindirik, 20 ila 45 cm uzunluğunda ve 60 ila 110 adet çiçeklidir. Çiçek sapı 2 ila 3,5 cm uzunluğunda ve yayılıcı ile yükselicidir. Bırahte 0,5 ila 1 mm uzunluğunda, geniş biçimde yumurtamsı, hilal biçiminde ve sıklıkla dişlidir. Çiçek örtüsü bölümleri menekşe mavi renkli olup soluk ya da beyaz kenarlı, 5 ila 7 mm uzunluğunda, 1,5 ila 2,5 mm genişliğinde ve çiçek zamanı yıldız biçiminde iken zamanla neredeyse dik hale gelmektedir. İplikçikler tabanda 1 mm genişliğindedir. Yumurtalık neredeyse küresel ve 2 ila 3 mm çapındadır. Boyuncuk 1,5 ila 4 mm uzunluğundadır. Tohumlar neredeyse küresel, 3 mm çapında ve siyah renklidir. Dilimizde dağ soğanı adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Scilla hyacinthoides doğal olarak doğu Fransa ile Irak arasında kalan bölgede yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle günümüzde diğer bölgelere de dağılmıştır. Dere kenarı, yamaç çayırları ve tepeliklerde görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 500 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adının etimolojisi belli değildir. Metinlerde özellikle Drimia maritima (adasoğanı) soğanı için kullanıldığı görülmektedir. Scilla, Glauco’ya karşılıksız bir şekilde aşık olan bir perinin adıdır. Scilla, büyücü Kirke’den Glauco’nun da kendisine aşık olmasını sağlayacak bir iksir hazırlamasını ister. Gelgelelim Kirke de Glauco’ya aşıktı. İksiri hazırladı ve Scilla’ya verirken iksiri bir göle dökmesini ve o gölde yıkanmasını söyledi. Scilla, Kirke’nin hazırladığı iksiri göle dökerek suyunda yıkandı ancak altı balık kuyruğu, ortası kadın vücudu, baş bölümünde ise altı adet köpek (ya da yılan) kafası olan bir canavara dönüştü. Scilla çaresizlik içinde kendini Sicilya (Scilla ile adanın adı arasında benzerliğe dikkat) adasının orada denize bıraktı. Hayatı boyunca mağaralarda saklandı ve sadece gemileri aramak için (belki Glauco’yu görür ümidiyle) denize açıldı.

Mitolojide aşk nedeniyle ıstırap çeken karakterlerin çiçeklere dönüşmesi çok yaygındır. Olasılıkla peri Scilla için de böyle bir durum olmuştur. Epitet Antik Yunanca Hyacinthus gibi anlamına gelmektedir ve türün Hyacinthus cinsini andırmasına dikkat çekmektedir.