Prunella vulgaris (Yara otu)

Prunella vulgaris (Yara otu), Ballıbabagiller ailesine bağlı Acıfesleğen cinsinden genellikle 5 ila 30 cm kadar büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde dik ya da yükselicidir. Yapraklar saplı, 3 ila 7 adet damarlı, yumurtamsı ila dikdörtgensi, küt uçlu, düz ya da kütdişli kenarlı, zaman zaman derin teleksi, çıplak ya da tüylü ve kırmızı uçludur. Çiçek durumu baş ya da kısaca başak halindedir. Bırahte kırmızımsı ila siyahımsı mor renkli ve kenarları kirpiklidir. Çanak alt dudağı iki loblu, üst dudak ise kesik olup üç adet mukronat dişlidir. Taç koyu menekşe ila lavanta mavi renkli ve 9 ila 15 mm uzunluğundadır. Fındıkçık 1,8 mm uzunluğunda ve 1,1 mm genişliğindedir. Dilimizde yara otu, dağ erikotu ve gelincikleme otu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Prunella vulgaris doğal olarak kuzey yarımkürede yayılış gösterir ancak günümüzde güney yarımküreye de dağılmıştır. Orman açıklıkları, dere kenarı yol kenarı ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince farenjit anlamına gelir. Kelimenin özgün hali Brunella’dır ve brunus’un (kahverengi) küçültülmüşüdür. Dil üzerinde oluşan (farenjit) kahverengi kaplamayı tedavi etmesiyle meşhur bir cinstir. Epitet Latince yaygın anlamına gelir. Türün geniş dağılım alanına işaret eder.

Kullanımı#

Genç yaprak ve saplar çiğ olarak, tüm bitki ise haşlanarak yenilmektedir. A, C ve K vitaminlerini içerir. Salatalara ve çorbalara eklenmektedir. Yaprakları kurutularak demlendikten sonra ferahlatıcı olarak içilmektedir. Çiçek ve gövdelerden zeytin yeşili boya elde edilir. Cilt tahrişlerine iyi gelir. Yaraları dezenfekte etmekte kullanılmıştır. Bunun yanında değiştirici, antibakteriyel, antibiyotik, ishal engelleyici, ateş düşürücü, antiseptik, spazm çözücü, sıkıştırıcı, gaz giderici, idrar söktürücü, ateş düşürücü, tonik ve parazit düşürücüdür. Çok uzun süredir ülser ve yaralanmalara karşı kullanılır. Ayrıca ateş, ishal, kusma, iç kanama tedavisinde dahili olarak çay olarak alınır. Kore’de ödem, nefrit, sıraca ve guatr tedavisinde kullanılır.