Malva neglecta (Çoban çöreği)

Malva neglecta (Çoban çöreği), Ebegümecigiller ailesine bağlı Ebegümeci cinsinden genellikle 20 ila 60 cm büyüyebilen tek ya da çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde dik ya da yükselici cılız ya da yıldızsı tüylüdür. Yapraklar almaşlı dizilişli, uzun saplı ve kulakçıklıdır. Çiçekler erseliktir. Taç yapraklar beş adet, beyaz ve bazen de pembe renkli, kırmızı damarlı ve çentik uçludur. Çanak beş lobludur, çok sayıda ercik vardır. Ekçanak bölümleri şeritsidir. Çanak yapraklar genişçe üçgensi ve 2 ila 4 mm uzunluğundadır. Taç yapraklar tabanda tüylü ve beyaz ya da pembe renklidir. Şizorkarp 6 mm çapında, 12 ila 15 adet merikarpli, kanatsız, dişsiz ve pürüzsüz ila hafifçe ağsıdır. Dilimizde küçük ebegümeci ve çobançöreği adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Kuzey Afrika, Avrupa ve Batı Asya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Tarla, tahrip edilmiş araziler ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mayıs ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca yumuşak anlamına gelir. Cinsin rahatlatıcı etkilerine işaret eder. Cins adı için hem Dioscorides hem de Theophrastus malakhe (μαλάχη) kelimesini kullanmakta olup, kelime Latinceye malva olarak geçmiştir. Tam olarak Türkçedeki ebegümeci kelimesinin karşılığıdır. Epitet Latince ihmal edilen anlamına gelir. Epitet, genellikle yaygın olmasına rağmen bilimsel literatürde atlanmış türleri nitelemek için kullanılmaktadır.

Kullanımı#

Yapraklar, tohumlar ve genç sürgünler çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Kurutulmuş yapraklarından çay yapılmaktadır. Tohumları % 21 protein ve % 15.2 yağ içermektedir. Salatalarda marul yerine kullanılmaktadır. Yaprakları çorbalara eklenmektedir. Kökleri kaynatılarak yumurta akı ikamesi olarak kullanılmıştır. Kökü diş fırçası olarak kullanılmıştır. Bitkiden krem, sarı ve yeşil boya elde edilmiştir.

Bitki küçük çocuklar için mükemmel bir müshildir. İltihap giderici, büzücü, yatıştırıcı, idrar söktürücü, yumuşatıcı, balgam söktürücü, müshil ve merhemdir. Bunun yanında yaprak ve çiçekler morluklar, iltihaplar ve böcek sokmalarına karşı lapa halinde uygulanır. İnorganik şartlarda yetişen bitkilerin yaprakları yüksek seviyeden nitrat depolar.