Legousia hybrida (Melez kadınaynası)

Legousia hybrida (Melez kadınaynası), Çançiçeğigiller ailesine bağlı Kadınaynası cinsinden genellikle 10 ila 25 cm büyüyebilen dik ila yükselici tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde genellikle tabandan dallı ve kısaca kıllı ya da neredeyse çıplaktır. Yapraklar almaşlı dizilişli, dikdörtgensi ya da dikdörtgensi ters yumurtamsı, alttakiler saplı iken üsttekiler sapsız, tamamı fırfırlı ve kütdişli kenarlıdır. Çiçekler sapsızdır ve tek ya da 5 adede kadar olan küçük kümeler halindedir. Çanak lobları yumurtamsı mızraksı, kalıcı, tacın iki katı uzunlukta ve dik yayılıcıdır. Taç genişçe çansı, 6 mm uzunluğunda, 6 ila 15 mm genişliğinde, lobları 2 mm uzunluğunda ve kırmızımsı mor ya da leylak renklidir. İplikçik kısa ve çıplaktır. Yumurtalık yaklaşık 10 mm uzunluğunda olup çiçek zamanından sonra oldukça uzatılmıştır. Kapsül 15 ila 25 mm uzunluğunda olup tepede daraltılmıştır. Tohum dairesel ve 1 mm uzunluğundadır. Dilimizde melez kadınaynası adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ile Avrupa ve İran arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Açık alanlar, tarlalar ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1500 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins 17 Kasım 1695 – 17 Mart 1774 yılları arasında yaşamış Fransız akademisyen Bénigne Legouz de Gerland’a adanmıştır. Cinsin dilimizdeki karşılığı olan kadınaynası bitkinin antikçağda bilinen adı olan “Venüs’ün aynası” ile ilgilidir. Ortaçağda Hristiyanlığın etkisi ile bu, “Meryem’in aynası” olmuştur. Bitkinin çiçek örtüsü antikçağ aynalarına benzer, ayrıca çiçekleri parlak güneş ışığını yansıtır. Venüs’ün yanında, yansıttığı her şeyi çok güzel yapan bir ayna varmış ancak tanrıça günlerden bir gün bu aynayı düşürmüş. Aynayı bir çoban bulmuş ve kendine çevirdiğinde aynada gördüğü aksine aşık olmuş. Venüs’ün oğlu aşk tanrısı Cupid bu durumu görünce aynayı çobandan almış ve kırmış. Aynanın kırılan her bir parçası da kadınaynası olarak bilinen çiçeklere dönüşmüş. Epitet Latince melez anlamına gelir. L. bitkiyi tanımlarken Legousia speculum-veneris‘in doğal bir melez olduğunu düşünmüştü. Özgün tanımda bu “Quin haec ex C. Speculo ♀ olim orta sit, dubium vix videtur” olarak belirtilmiştir.