Lathyrus cicera (Bayır fiyi)

Lathyrus cicera (Bayır fiyi), Baklagiller ailesine bağlı Mürdümük cinsinden genellikle 15 ila 50 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde darca kanatlı ve çıplak ya da zaman zaman cılız tüylüdür. Yapraklar, iki şeritsi yaprakçıktan oluşur ve bunlar 3 ila 6 cm uzunluğundadır. Çiçek durumu tek çiçekten oluşur ve 1 ila 1,5 cm uzunluğundadır. Meyve tüysüzdür. Çanak 7 ila 9 m uzunluğunda, dişleri mızraksı ya da kısaca sipsivridir. Taç kiremit kırmızısı rengindedir. Kanatçık belirgin biçimde ters yumurtamsıdır. Meyve sapsız, dikdörtgensi, çıplak, 2,5 ila 4 cm uzunluğunda ve 3 ila 5 arası sayıda tohumludur. Tohumlar pürüzsüz ve 5 ila 6 mm çapındadır. Tohum ve meyve iyi pişirildiği taktirde tüketilebilir. Tohum iyi pişirilmezse zehirlidir. Aşırı tüketilmesi halinde sinir sistemine ciddi hasarlar verebilir. Dilimizde colban, bayır fiyi, nohut mürdümüğü ve hayvan bezelyesi adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Lathyrus cicera doğal olarak Akdeniz havzası ile Pakistan arasındaki bölgede yayılış gösterir. Ancak günümüzde Amerika kıtasına da dağılmıştır. Tarlalar, orman açıklıkları ve çalılıklarda görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Körfez ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca çok tutkulu anlamına gelir. İlk defa Theophrastus tarafından kullanılmıştır ve cinse bağlı bazı türlerin afrodizyak oldukların yönündeki inanışa işaret eder. Cinsin Türkçe adı mürdümük Farsça kökenlidir ve olasılıkla mercimek için kullanılmıştır. Bu kelime ayrıca Farsçada gözbebeği anlamına gelir, mercimek tohumları ile gözbebeği arasında yüzeysel bir benzerlik mevcuttur. Epitet Latince nohut anlamına gelir ve bu bağlamda türün tohum yapısına işaret eder.