Heracleum sphondylium subsp. ternatum (Devesil)

Heracleum sphondylium subsp. ternatum (Devesil), Maydanozgiller ailesine bağlı Öğrekotu cinsinden 50 ila 150 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde kabaca tüylü ve içi boştur. Taç beyaz soluk limon yeşili renkli ve genellikle 5 mm uzunluğundadır. Çiçek kurulu 20 cm genişliğinde bileşik şemsiye halindedir. Yapraklar alamşlı dizilişli, saplı ve tabanları kılıf benzeridir. Yaprak ayası teleksi ve 5 yaprakçıklıdır. Yaprakçıklar teleksi, testere dişi kenarı ve alt yüzeyleri tüylüdür. Çiçekler soluk sarımsı yeşil renklidir ve alt yapraklar üçlü ya da 5 yaprakçıklı teleksidir. Genç sürgünler çorbalara eklenmiştir. Tohumları bahara olarak kullanılmıştır. Kök pişirilerek tüketilmektedir. Kök ve yaprakları afrodizyak, sindirime faydalı, balgam söktürücü ve yatıştırıcıdır. Larenjit ve bronşit tedavisinde başvurulmuştur. Kanserojen, mutajenik ve fototoksik özelliklere sahip olabilir.

Gözlem bilgileri#

Heracleum sphondylium subsp. ternatum doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir. Ormanlık alanlar ve dere kenarlarında görülmektedir. Umumiyetle haziran ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 700 ila 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlemek mümkündür. Başiskele ilçesinden kayıt bildirilmiştir ancak biz henüz göremedik.

Etimoloji#

Cins adını tanrı Jüpiter ile ölümlü Alcmene’nin oğlu olan ve bu nedenle yarı tanrı kabul edilen Hercules’den (Ἡρακλῆς) almaktadır. Roma yazınında Hercules olarak geçen karakter, Hellen mitolojisinde bahsedilen Heracles’in karşılığıdır. Cinse ait bazı üyeler 2 metreye aşan boya sahiptirler, bu nedenle bitkinin boyutu ile Hercules arasında bir bağlantı kurulmuştur. Diğer bir neden ise; bitkinin iyileştirici özelliklerinin ilk defa Hercules tarafından keşfedildiğine yönelik inanıştır. Antikçağ yazınında bitki, tedavi edici özellikleri ile meşhur olan bitkiler (panacea) arasında sayılmaktadır. Plinius, her ne kadar modern literatürde bu isimle anılmıyor olsa da, adını Hercules’den alan üç bitkiyi daha zikreder. İlki bir ballıbaba türüdür ancak bunun hangi bitki olduğu bugün bilinmemektedir.

İkincisi; Heracleon siderion olarak bilinen, sulak yerlerin yakınlarında yetişen ve kılıç ya da mızrakla alınan yaraları iyileştirmede oldukça etkili olan bir bitkidir. Bu bitkinin dağ ıtırı (Geranium robertianum) olduğu düşünülmektedir. Sonuncusu ise banotudur (Hyoscyamus). Çeşitli faydalarının yanı sıra delilik ve vertigoya neden olan bir bitkidir. Origanum vulgare türü de heraclium olarak bilinir. Epitetnı, bitkinin kokusunun benzediği Spondylis cinsine bağlı ağaç böceklerinden almaktadır. Alttür epiteti ise Latince üçlü anlamına gelir. Alttürün alt yaprak formuna işaret eder.