Geranium robertianum (Dağ ıtırı)

Geranium robertianum (Dağ ıtırı), Turnagagasıgiller ailesine bağlı Turnagagası cinsinden genellikle 15 ila 50 cm büyüyebilen tek ya da iki yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdeler dik, düğümlerden köklenici değil ve yayık salgılı tüylüdür. Gövde genellikle kırmızıdır, ayrıca yapraklar da çiçekler döküldükten sonra kırmızıya döner. Sitipüller yumurtamsı ve serbesttir. Yapraklar karşılıklı dizilişli, saplı, 3 ila 9 cm uzunluğunda, elsi bölünmüş, salgılı cılız tüylü, beş bölümlüdür. Çiçek durumu sapı 1 ila 6 cm uzunluğunda ve iki çiçekli talkımlar halindedir. Çanak yapraklar 6 ila 8 mm ve kılçık 1,8 ila 2,5 mm uzunluğundadır. Taç yapraklar morumsu, 7,5 ila 9,7 mm uzunluğunda, dik ila yayık, çıplak ve yuvarlak uçludur. Meyve 1,9 ila 2,3 cm uzunluğunda, olgunlaşmadan önce dik ve merikarp ağsıdır. Temas halinde, bitki yiyenlerin avcılarını çekecek bir koku yayar. Yapraklar ezilip vücuda sürülürse sivrisinekleri uzak tutabilir. Bitkiden kahverengi boya elde edilmiştir. Dilimizde dağ ıtırı adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak kuzey yarımkürede yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Kayalıklar, ormanlık alanlar ve dere kenarında görülen bitki umumiyetle nisan ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca turna anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin meyvelerinin turna (Gruidae) gagasına benzemesine işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan turnagagası da açıkça yukarıdaki bağıntıya işaret etmektedir. Tür 1029 – 17 Nisan 1111 tarihleri arasında yaşamış Hristiyan aziz Robert of Molesme’a adanmıtır. Türün, İngiliz halk hikayelerinde adı geçen Robin Hood’a adanmış olması da muhtemeldir. Her durumda bağlantı, türün tıbbi amaçla kullanımına yöneliktir.

Kullanımı#

Geleneksel olarak diş ağrısı ve burun kanaması tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca yara iyileştiricidir. Bunun yanında kanama durdurucu olarak ve ishal vakalarında başvurulmuştur. Yapraklar romatizma tedavi edici, büzücü, idrar söktürücü ve yara iyileştiricidir. Diyabet vakalarında etkilidir.