Geranium macrorrhizum (Ayaklııtır)

Geranium macrorrhizum (Ayaklııtır), Turnagagasıgiller ailesine bağlı Turnagagası cinsinden genellikle 20 ila 60 cm büyüyebilen, dik ve çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Rizom kalın, uzatılmış, 6 ila 13 mm genişliğinde, silindirik ve yataydır. Yapraklar aromatik, yumuşak, dairesel, 7 ila 17 mm genişliğinde ve 5 ila 7 arası ters yumurtamsı lobludur. Yaprak sapı 5 ila 55 mm uzunluğundadır. Çiçek durumu 2 ila 7 arası sayıda çiçek bulunduran küme ya da şemsiye halindedir. Bırahte 2 adet olup 2 ila 4 mm uzunluğundadır. Çiçek sapı 17 ila 27 mm uzunluğundadır. Çanak yapraklar dik, 5 ila 7 mm uzunluğunda, üç damarlı ve yeşilimsi ila kırmızımsıdır. Taç yapraklar 15 mm uzunluğunda, ters yumurtamsı ila kaşıksı, düz, morumsu kırmızı renkli ve çıplaktır. İplikçikler ve başçık kırmızı, polen sarımsı renklidir. Merikarp çıplak ya da hafifçe havlıdır. Afrodizyaktır. Yapraklarından elde edilen yağ parfümeride kullanılmıştır. Dilimizde ayaklı ıtır adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Geranium macrorrhizum doğal olarak Fransa ile Türkiye arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Ancak günümüzde Avrupa ve Amerika’ya da dağılmıştır. Ormanlık alanlar ve alpin çayırlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 300 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca turna anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin meyvelerinin turna (Gruidae) gagasına benzemesine işaret etmektedir. Cinsin Türkçe adı olan turnagagası da açıkça yukarıdaki bağıntıya işaret etmektedir. Epitet Antik Yunanca büyük köklü anlamına gelir ve açık bir şekilde türün ayırt edici rizom büyüklüğüne dikkat çekmektedir.