Galeopsis ladanum (Kedi başı)

Galeopsis ladanum (Kedi başı), Ballıbabagiller ailesine bağlı Kedibaşı cinsinden genellikle 25 ila 40 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdeler kırmızımsı renkli, yoğun biçimde kıvrık havlı ve yayık salgılı tüylüdür. Ancak sert kıllar mevcut değildir. Yapraklar yumurtamsı mızraksı, ortadaki yaprak 1,5 ila 9 mm uzunluğunda saplı, yanal dallardaki sıklıkla neredeyse sapsız, aya 13 ila 45 mm uzunluğunda, 4 ila 20 mm genişliğinde, sivri ya da sipsivri uçlu, dişli kenarlı ve havlı, salgılı ya da salgısız tüylüdür. İkincil bırahteler 5 ila 6,5 mm uzunluğunda, ucunda 0,5 ila 1 mm uzunluğunda kıllı ve yumuşak biçimde salgılı havlıdır. Çanak 8 ila 10 mm uzunluğunda ve tüpü 5,5 ila 6 mm uzunluğundadır. Taç 16 ila 25 mm uzunluğunda, tüpü beyazımsı, dudaklar sarı lekelerle leylak pembe renklidir. Zehirli bir bitkidir ve felce neden olduğu bilinmektedir. Dilimizde kedi başı adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Avrupa, Türkistan ve Rusya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Kuzey Amerika’ya da dağılmıştır. Çayırlar, tahrip edilmiş araziler ve yol kenarında görülmektedir. Umumiyetle temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 700 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda Gölcük ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca kokarca gibi anlamına gelmektedir. Kelime Lamium galeobdolon için de kullanılmıştır. Bu cinse bağlı bazı türlerin kökleri kötü kokmaktadır, olasılıkla buna dikkat çekiliyordur. L. kelimeyi, ülkemizde bulunmayan ancak Avrupa ve Amerika’da görülen Myrica gale için de kullanmıştır. Bazı kaynaklar cins adının gelincik gibi anlamına geldiğini ve tacın gelincik burnuna benzemesine dikkat çekildiğini öne sürmektedir. Erken dönem kaynaklarında bitkiler zaman zaman Mustela erminea (Kakım) ile birlikte resmedilmiştir. Epitet Latince laden anlamına gelir ve özellikle Cistus cinsinden elde edilen reçinenin adıdır. Bitkinin ikili adlandırma öncesi adı “Ladanum segetum folio latiore” idi. Bitkinin kokusunun ladeni andırıyor olması ile bağlantı kurulmuş olabilir.