Fumaria rostellata (Yıldız şahtere)

Fumaria rostellata (Yıldız şahtere), Gelincikgiller ailesine bağlı Şahtere cinsinden genellikle 15 ila 50 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde tüysüz, dik ya da yükselen biçimde, dallı ve yapraksıdır. Meyve kapçıktır, yuvarlak ya da eliptik, tepe sivri, taban kesiktir. Çiçek kurulu 15 ila 25 arası sayıda çiçek barındırır. Taç 7 ila 9 mm uzunluğunda, alt taç yaprağın kenarı yayık ve kaşıksıdır. Meyve kuruduğunda neredeyse pürüzsüz hale gelir. Dilimizde yıldız şahtere adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Orta Avrupa ile Türkiye arasında kalan bölgede yayılış gösterir ancak günümüzde Güney Amerika’ya da dağılmıştır. Makilikler, yol kenarı ve yamaçlarda görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 100 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince duman anlamına gelir. Cinsin çiçeklerin yarı saydam renklenmesine atıftır. Özellikle sabah saatlerinde toprağın üzerinden duman çıkıyormuş görünümü sergilerler. Ayrıca cinse bağlı Fumaria officinalis’in dumanı çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmıştır. Yine başka bir etimolojik bağıntı olarak, bitkilerin göze uygulandığında dumana maruz kalan gözlerde olduğu gibi gözlerin yaşarmasına neden olması gösterilebilir. Daha düşük bir ihtimal olsa da son olarak şu bilgiyi de verelim: Avrupa’da kahinler yer altı ruhlarını çağırmak için ateşe bitkinin saplarını atardı. Cinsin Türkçe adı olan şahtere Farsça orijinlidir ve hükümdar teresi (شاهترج) anlamına gelir. Bitki Arapça kaynaklarda zaman zaman hükümdar baklası (بقلة الملك) olarak anılmıştır. Cinsin Türkçe adı ise bey börkü idi. Epitet Latince küçük gagalı anlamına gelir ve açık bir şekilde türün alt taç yaprak yapısına işaret etmektedir. Özgün tanımda bu “petalis superiore et inferiore apice in rostella longiuscula recurva terminatis” olarak belirtilmiştir.