Fraxinus angustifolia (Sivri dişbudak)

Fraxinus angustifolia (Sivri dişbudak), Zeytingiller ailesine bağlı Dişbudak cinsinden genellikle 20 ila 30 metre büyüyebilen bir ağaçtır.

Tanımı#

Kabuk iyice ve derince ağsı çatlaklı; sürgünler ve yaprak sapı çıplak, kış tomurcukları koyu kahverengidir. Yaprakçıklar 1 ila 7 çift halinde, sapsız, dikdörtgensi mızraksı ya da şeritsi mızraksı, 6 ila 8 cm uzunluğunda, 1,5 ila 2,5 cm genişliğinde, sipsivri uçlu, tabanda kesik ve düz, genellikle keskin testere dişli kenarlı, iki yüzeyde ve eksende çıplaktır. Çiçek durumu salkım halinde, koltuklarda ve yapraksız olup yapraklardan önce belirmektedir. Çanak ve taç mevcut değildir. Meyve ters dikdörtgensi yumurtamsı ila mızraksı, 2 ila 4,5 cm uzunluğunda, 0,6 ila 1 cm genişliğinde ve küt ila sivri uçludur. Dilimizde anadolu dişbudağı adı ile bilinmektedir.

Anahtar#

1. Yaprakçıklar 7-13 adet, alttaki orta damar boyunca kısaca ülgerlidir. subsp. oxycarpa. 1. Yaprakçıklar 3-13 adet, her iki yüzeyde de çıplaktır. / 2. Yaprakçıklar 3-13 adettir. subsp. angustifolia. 2. Yaprakçıklar 3-7 adet, genellikle daha kalın ve daha mumludur. subsp. syriaca

Gözlem bilgileri#

Fraxinus angustifolia doğal olarak Akdeniz havzası ile Pakistan arasında kalan bölgede yayılış gösterir ancak gününüzde Avustralya’ya da dağılmıştır. Sulak alanlar ve ormanlarda görülen bitki umumiyetle mart ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 100 ila 900 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince yıldırım anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin yıldırım çekme özelliğine işaret eder. İkinci bir görüş ise mızrak kelimesini önerir, ağaçlar mızrak yapımında kullanılırdı. Son görüş ise Antik Yunanca çit anlamına geldiği yönündedir. Ağaçların binaları çevreleyen ucu sivri çitleri inşa etmek için kullanılmasına işaret eder. Epitet Latince dar yapraklı anlamına gelir ve açık bir şekilde türün ayırt edici yaprak yapısına işaret eder. Özgün tanımda bu “foliolis sessilibus lanceolatis remote denticulatis” olarak belirtilmiştir. AltEpitet ise Antik Yunanca sivri meyveli anlamına gelir ve alttürün farklılığını vurgular. Özgün tanımda bu “samaris lanceolatis utrinque attenuatis longe mucronatis” olarak belirtilmiştir.

Kullanımı#

Meyveleri yemeklerde çeşni olarak kullanılır. Bunun yanında ağaçtan manna elde edilir. Yaprakları antiromatizmal, büzücü, müshil, terletici ve idrar söktürücüdür. Sindirim fonksiyonlarını iyileştirdikleri rapor edilmiştir. Yapraklar yaz başında toplanmakta ve kurutulduktan sonra hava geçirmeyen kaplarda saklanmaktadır.