Euphorbia helioscopia (Feribanotu)

Euphorbia helioscopia (Feribanotu), Sütleğengiller ailesine bağlı Sütleğen cinsinden genellikle 30 ila 50 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde tek, dik, yukarı doğru dallı ve çıplak ya da seyrek biçimde cılız tüylüdür. Gövde yaprakları ters yumurtamsı kaşıksı, 1 ila 3,5 cm uzunluğunda, 0,5 ila 1,8 cm genişliğinde, ucu küt, tabanı daralıcı ve üst bölümde testere dişli kenarlıdır. Kol yaprakları ters yumurtamsıdır. Kolcuk yaprakları eğikçe ters yumurtamsı, 0,5 ila 3 cm uzunluğunda, 0,4 ila 2 cm genişliğinde ve tabanda hafifçe asimetriktir. Çiçek durumu sahte şemsiye halinde daraltılmış ve düzdür. Çiçekler küçük ve sarı yeşil arası renklidir. Kollar beş adettir ve koltuklarda kol yoktur. Meyve üç loblu, 3,5 mm çapında ve pürüzsüzdür. Tohumlar yumurtamsı, 2 mm uzunluğunda ve koyu kahverengidir. Dilimizde sarı sütleğen, seher otu, zehir otu ve feriban otu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Euphorbia helioscopia doğal olarak Kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle şubat ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins Euphorbus’a adanmıştır. Antonius Musa’nın kardeşidir ve Moritanya kralı Juba’nın hekimidir. Atlas dağlarında keşfettiği bir sukulent türünün laksatif etkilerini yazmış, bu nedenle kral tarafından bu sütleğene onun adı verilmiştir. Epitet Antik Yunanca güneşe bakan anlamına gelir. Bitkinin yönünü güneşe dönmesine atıftır. Ancak bu bilimsel bir gözlemle desteklenmemiştir. Bu durumda, antikçağda bitkinin böyle davrandığına inanılırdı ve bitkinin antikçağdaki adı modern literatürde aynen korunmuştur.

Kullanımı#

Genç gövdeler pişirilerek tüketilmektedir ancak bitkinin zehirli olması nedeniyle bundan uzak durulması iyi olacaktır. Tekrarlayan hastalıklara karşı etkilidir. Yaprak ve gövde ateş düşürücü ve kurt düşürücüdür. Antikanser özelliklere sahiptir. Özsuyu deri döküntülerine karşı harici olarak uygulanmıştır.

Yüksek derecede zehirlidir. Özsuyu tahriş edici, göz ve açık yaralara temas ettiğinde şiddetli iltihaplara neden olur. Kurutulmuş örnekleri bile zehirli olabilir. Kanserojen etkisi nedeniyle uzun süre temas edilmesi de önerilmemektedir.