Dianthus cruentus (Güzel karanfil)

Dianthus cruentus (Güzel karanfil), Karanfilgiller ailesine bağlı Karanfil cinsinden genellikle 30 ila 70 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Türün taksonomik durumu karışıktır. Türkçe kaynaklarda Dianthus calocephalus olarak geçmektedir. Ancak Govaerts tarafından 2000 yılında bu tür Dianthus cruentus’un sinonimi olarak bildirilmiştir. Gövde dik ve basittir. Yapraklar şeritsi, uzun sipsivri ve 2,5 mm genişliğindedir. Çiçek kurulu yoğun ve 15 ila 20 arası çiçek barındırır. Bırahte yumurtamsı ya da dikdörtgensi, yüreksi ve çiçek başlarından daha kısadır. İkincil bırahteler 4 adet ve çanağın yarısından daha az uzundurlar. Taç yapraklar kırmızı renklidir. Dilimizde güzel başlı karanfil ve güzelkaranfil adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Dianthus cruentus doğal olarak Kafkasya ile Balkanlar arasındaki bölgede yayılış gösterir. Ancak günümüzde Avrupa’ya da dağılmıştır. Orman açıklıkları, yamaçlar ve yol kenarında görülmektedir. Umumiyetle mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 500 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda Başiskele ilçesinden gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca tanrının çiçeği anlamına gelir. İlk defa Theophrastus tarafından (diosanthos / διόσανθος) kullanılmıştır. Cins Antik Yunan tanrısı Zeus’a adanmıştır. Jüpiter, Hellen mitolojisindeki Zeus’un karşılığıdır. Cennetin ve yeryüzünün efendisi olarak kabul edilen Jüpiter; tanrıların ve insanların babası, hayatın efendisi, doğa kanunlarının kişiselleştiği varlık ve hava olaylarının tanrısıdır. Zeus ile Jüpiter arasındaki en önemli fark; Zeus’un zaman zaman insanların arasında tebdil-i kıyafet dolaşmasına rağmen, Jüpiter’in hiçbir zaman yeryüzüne inmemesidir. Roma Uygarlığı’nda karanfil, Jüpiter’in bitkisi olarak kabul edilirdi. En erken dönemde yapılan taçlar, karanfil çiçeklerinden oluşurdu.

Cinsin Türkçe adı olan karanfil yaygın bir kullanıma sahiptir ancak hiç biri bu cins için değildir. Kullanımı bilinen türler; Syzygium aromaticum, Clinopodium nepeta ve Ocimum × africanum’dur. Kelime, Syzygium aromaticum’un yayılış alanı olan Güneydoğu Asya orijinlidir. Bitkinin önceki adı Caryophyllus aromaticus’tur ve cins adı olan caryophyllus karanfil ile benzer kokuya sahip olan Dianthus caryophyllus için de kullanılmıştır. Buna göre, karışıklığın kaynağı da bu olsa gerektir. Epitet Latince kan kırmızısı anlamına gelir. Açık bir şekilde türün çiçek rengine işaret eder. Özgün tanımda bu “Petala pulcherrime ex purpureo sanguinea” (Taç yaprak gösterişli morumsu kan kırmızısı renkte) olarak belirtilmiştir.