Dianthus capitatus (Baş karanfil)

Dianthus capitatus (Baş karanfil), Karanfilgiller ailesine bağlı Karanfil cinsinden genellikle 25 ila 60 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Yapraklar şeritsi, uzun sipsivri uçlu ve 2 ila 3,5 mm genişliğindedir. En tepedeki yaprakların tabanı geniştir. Bırahte yumurtamsı yüreksi, derimsi, solgun, ucu yeşil renkli ve çiçek başları ile aynı uzunluktadır. İkincil bırahte dört adet, hayli geniş yumurtamsı, yüreksi sivri çıkıntılı, derimsi, solgun ve çanak uzunluğunun ¾ uzunluğundadır. Çiçek başı yaklaşık on iki çiçeklidir. Çanak 14 ila 23 mm uzunluğunda, 3,5 ila 4,5 mm genişliğinde, ortada en geniş, dişler 3,5 ila 5,5 mm uzunluğunda, mızraksı, mukronat, kenarları kuruzarsı ya da zaman zaman kirpiklidir. Taç yaprak ayası kırmızı renkli, 4 ila 5,5 mm uzunluğunda ve dişlidir. Dilimizde baş karanfil adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Balkanlar, Rusya ve Sibirya’da yayılış gösterir. Kumlu bölgelerde görülmektedir. Umumiyetle haziran ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 200 metreye kadar olan rakımlarda Karamürsel ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca tanrının çiçeği anlamına gelir. İlk defa Theophrastus tarafından (diosanthos / διόσανθος) kullanılmıştır. Cins Antik Yunan tanrısı Zeus’a adanmıştır. Jüpiter, Hellen mitolojisindeki Zeus’un karşılığıdır. Cennetin ve yeryüzünün efendisi olarak kabul edilen Jüpiter; tanrıların ve insanların babası, hayatın efendisi, doğa kanunlarının kişiselleştiği varlık ve hava olaylarının tanrısıdır. Zeus ile Jüpiter arasındaki en önemli fark; Zeus’un zaman zaman insanların arasında tebdil-i kıyafet dolaşmasına rağmen, Jüpiter’in hiçbir zaman yeryüzüne inmemesidir. Roma Uygarlığı’nda karanfil, Jüpiter’in bitkisi olarak kabul edilirdi. En erken dönemde yapılan taçlar, karanfil çiçeklerinden oluşurdu.

Cinsin Türkçe adı olan karanfil yaygın bir kullanıma sahiptir. Ancak hiç biri bu cins için değildir. Kullanımı bilinen türler; Syzygium aromaticum, Clinopodium nepeta ve Ocimum × africanum’dur. Kelime, Syzygium aromaticum’un yayılış alanı olan Güneydoğu Asya orijinlidir. Bitkinin önceki adı Caryophyllus aromaticus’tur ve cins adı olan caryophyllus karanfil ile benzer kokuya sahip olan Dianthus caryophyllus için de kullanılmıştır. Buna göre, karışıklığın kaynağı da bu olsa gerektir. Epitet Latince top başlı anlamına gelir. Açık bir şekilde çiçek kurulunun yapısına işaret eder. Bu terim, bitkinin toplu iğnede olduğu gibi küresel bir tepe noktasına sahip olmasını vurgulamaktadır.