Daphne oleoides (Gövçek)

Daphne oleoides (Gövçek), Sıyırcıkgiller ailesine bağlı Sıyırcık cinsinden genellikle 15 ila 60 cm büyüyebilen bol dallı bir çalıdır.

Tanımı#

Genç sürgünler kırmızımsı kahverengi, yoğun biçimde havlı ya da ipeksi, olgun dallar çıplak ve kabuk gri renklidir. Yapraklar neredeyse sapsız ya da 1 ila 2 mm uzunluğunda saplı, derimsi, ters yumurtamsı, ters mızraksı ya da eliptik, 1 ila 2,5 cm uzunluğunda, 4 ila 6 mm genişliğinde, genişçe sivri uçlu, küt ya da mukronat, mumlu ve kenarları kalınlaşmıştır. Genç yapraklar yoğun ya da seyrek biçimde beyaz cılız tüylü ve adaksiyal yüzey sıklıkla tüysüzcedir. Çiçekler sapsız, kokulu ve 3 ila 6 adet çiçekten oluşan terminal kümeler halindedir. Bırahte yoktur ya da varsa minik, üçgensi yumurtamsı, 2 mm uzunluğunda, 1 mm genişliğinde, sivri uçlu ve dökülücüdür. Çiçek örtüsü 10 ila 16 mm uzunluğunda, beyaz ya da krem renkli, yaslanıcı havlı ya da ipeksi ülgerli ve lobları sivri uçludur. Yumurtalık havlıdır. Meyve yumurtamsı, 4 ila 6 mm uzunluğunda ve turuncu kırmızı renklidir. Bitkinin tüm parçaları zehirlidir. Özsuyunun, temas halinde bazı insanlarda cilt tahrişlerine neden olduğu rapor edilmiştir. Kökü müshil etkilidir. Kabuk ve yaprakları demlenerek cilt şikayetlerinin tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca yapraklarına bel soğukluğu vakalarında başvurulmuştur. Dilimizde gövçek adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. Meşelikler, kayalık yamaçlar, stepler, dere kenarları ve yol kenarında görülmektedir. Umumiyetle mayıs ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 1000 ila 1600 metre arasındaki rakımlarda Kartepe ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adını Dafni’den almıştır. Dafni, Hellen mitolojisinde görülen bir su perisidir. Oldukça güzel olan Dafni’ye, Eros’un (Cupid) etkisiyle Apollon âşık olur. Ancak Dafni bu aşka karşılık vermez. Apollon’un baskısından bunalan Dafni nehir tanrısı olan babası Peneus’tan yardım ister. O da Dafni’yi sonsuza kadar defne ağacına dönüştürür. Dafni’nin bitkiye dönüşmesine üzülen Apollon, bir dalını kopararak başına taç yapar ve bitkinin kutsal kabul edilmesini ve her dem yeşil kalacağını ilan eder. Her ne kadar mitolojide bahsi geçen bitkinin Laurus nobilis (Akdeniz defnesi) olduğuna dair genel bir kabul bulunsa da Defne adı klasik dönemden itibaren parlak yeşil renkli yapraklara sahip tüm çalıların genel adı olarak kullanılmıştır. Epitet Antik Yunanca zeytin gibi anlamına gelir ve açık bir şekilde türün Olea cinsi ile benzerliğine işaret etmektedir.