Crocus flavus (Yer çiğdemi)

Crocus flavus (Yer çiğdemi), Süsengiller ailesine bağlı Çiğdem cinsinden 6 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

4 ila 8 arası sayıda yaprak görülür ve bunlar 2,5 ila 4 mm genişliğindedir. İkincil bırahte mevcuttur, darca şeritsi ve daha büyük bırahte tarafından kılıflanmıştır. Çiçek örtüsü boğazı sarı, tüysüz ya da havlı; çiçek örtüsü bölümü 1,5 ila 3,5 cm uzunluğunda ve 0,4 ila 1,2 cm genişliğinde, küt ila sivri, sarı ila turuncu sarı, nadiren çizgilidir. İplikçik 3 ila 7 mm uzunluğunda, sarı, tüysüz ya da havlı; başçık 0,8 ila 1,5 mm uzunluğunda ve sarı renklidir. Boyuncuk 3 ya da daha fazla sarı ila turuncu dala bölünmüştür. Dilimizde yer çiğdemi adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak doğu Avrupa’da yayılış gösterir. Ancak günümüzde Amerika kıtasına da yayılmıştır. Çayırlar, çalılıklar ve ormanlık alanlarda görülmektedir. Umumiyetle mart ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Diğer yandan kelime, günümüzde zerdeçal olarak bilinen Curcuma cinsinin Sanskritçe adı olan kunkumam ile hayli yakındır. Kelime zerdeçalın safran sarısı olan rengine dikkat çekmektedir ve ilişki de renk üzerinden kurulmuştur.

Epitet Latince sarı anlamına gelir ve açık bir şekilde türün çiçek rengine işaret etmektedir.