Colchicum bivonae (Öksüz oğlan)

Colchicum bivonae (Öksüz oğlan), Acıçiğdemgiller ailesine bağlı Acıçiğdem cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Kormusu dik, yumurtamsı ila yarı küresel, 2,5 ila 6 cm uzunluğunda ve 2,5 ila 4 cm genişliğindedir. Dış gölek kağıtsı ve koyu kahverengidir. Çiçek ve yapraklar farklı zamanlarda görülür. Yapraklar 4 ila 11 arası sayıda, neredeyse dik, dilsi ila şeritsi mızraksıdır. Bunlar 20 ila 30 cm uzunluğunda ve 2 ila 3 cm genişliğinde, tepede yuvarlak ya da küttür. Çiçekler 1 ila 4 arası sayıda ve çan biçimlidir. Çiçek örtüsü gül mor renklidir. İplikçik beyaz ila sarı renkli, 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Başçık mor ila kahverengi renklidir. Kapsül 3,5 ila 4 cm uzunluğunda ve 2 ila 2,5 cm genişliğinde, dikdörtgensi ve kahverengidir. Tohumlar küresel ve kahverengidir. Bütün parçaları, özellikle soğanı zehirlidir. Kusmaya, şiddetli ishale, mide ve bağırsakta ciddi inflamasyon ve ölüme neden olabilir. Ayrıca kormus bazı insanlarda deri alerjisine neden olabilir. Dilimizde öksüzoğlan adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Colchicum bivonae doğal olarak İtalya ile Türkiye arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Alpin çayırlar, kayalık yamaçlar ve orman açıklıklarında görülmektedir. Umumiyetle ağustos ve kasım ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 200 ila 1300 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe, Kandıra ve Başiskele ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adını Kolhis kralı Aetes’in kızı Midia’dan alır. Bitkiler konusunda oldukça bilgili olan Midia, aynı zamanda bitkilerden elde edilen zehirler konusunda da yetenekliydi. Bahçesinde çöpleme, zakkum, güzelavratotu, baldıran ve yüksükotu gibi çeşitli zehirli bitkileri yetiştirmekteydi. Afrodit’in isteği ile maceralarında Jason’a eşlik eden Midia, acı çiğdem kökünden elde ettiği bir iksir ile Jason’un uzuvlarını ve silahlarını ovarak, O’nun cesaret ve güç gerektiren görevleri yerine getirmesini sağlamıştır. Ancak kendinden daha genç bir kadın yüzünden Jason tarafından terk edilince hem o kadını hem de çocuklarını acı çiğdem bitkisinden elde ettiği zehirle öldürür. Dioscorides bitkilerin Colchis’de yaygın olarak görüldüğünü ve bu nedenle bu adı aldıklarını yazar. Tür 24 Ekim 1778 – 7 Temmuz 1837 tarihleri arasında yaşamış İtalyan bitki bilimci Antonino de Bivona-Bernardi’ye adanmıştır. Özellikle İtalya florası ile ilgili kapsamlı yayınlar kaleme almıştır ve L’Iride (Süsen) dergisinin kurucusudur.